Soja pojawiła się na naszych stołach stosunkowo niedawno. Bogactwo różnorodnych diet, tak modnych w ostatnich latach, zmusiło do poszukiwań coraz to innych produktów zastępujących białko zwierzęce. Dla wielu osób soja stała się powoli produktem spożywczym obecnym już na stałe w codziennej diecie. Jednocześnie białko sojowe stało się składnikiem suplementów diety czy odżywek tak popularnych wśród dużej części społeczeństwa. Pojawiające się też od kilku lat badania wykazują mechanizmy działania białka sojowego na układ hormonalny człowieka, szczególnie płci żeńskiej. Badania te stały się jednocześnie podstawą do eksperymentowania z białkiem sojowym w diecie sportowców w kontekście wykorzystywania tego źródła protein w okresie przygotowawczym, budującym wytrzymałość i siłę.

Właściwości odżywcze soi

Soja należy do rodziny roślin bobowatych. W przemyśle spożywczym używa się najczęściej jednego z 16 znanych gatunków - soję warzywną, uprawianą na terenie Ameryki Płn i Pd oraz w Azji. Soja w swoim okresie wegetatywnym potrzebuje sprzyjającego klimatu, żyznej gleby i sporo słońca.

Ziarna soi zawierają witaminy grupy B oraz ważne dla ludzkiego organizmu pierwiastki: fosfor, magnez, potas, wapń, żelazo oraz sporą ilość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.  Badania wykazują, że osoby stosujące soję w swojej codziennej diecie potrafiły obniżyć poziom złego cholesterolu nawet o 20%. Soja stała się produktem zaliczanym do jednego z najlepszych źródeł białka pochodzenia roślinnego mogącego w dużym stopniu zastępować białko zwierzęce. 

Soja zawiera też fitoestrogeny biorące udział w syntezie hormonów estrogennych. To dlatego zaleca się ją kobietom jako element profilaktyki i łagodzenia niekorzystnych objawów menopauzy. Natomiast nie zaleca się jej kobietom z chorobą nowotworową piersi, gdzie zwykle dąży się do uśpienia tzw. hormonów kobiecych.

Białko sojowe w treningu siłowym

Białko sojowe do suplementacji czynnych sportowców stosuje się od roku 1959, czyli na długo przed popularyzacją diet wegetariańskich. Aby soja zamieniła się w wysokowartościowy produkt spożywczy najpierw należy ją oczyścić z tłuszczu, błonnika oraz węglowodanów. Celem jest tylko białko. Po przetworzeniu ziaren soi produkuje się z niej:

• mąkę sojową
• koncentrat białka sojowego 
• izolat białka sojowego

Największe pole nadużyć przy słabo kontrolowanej produkcji mieści się pomiędzy nieprzetworzonym białkiem sojowym a oczyszczonym izolatem białka sojowego. To w tym przedziale występują największe różnice w zawartości składników odżywczych. Cechy białka sojowego porównuje się najczęściej do białka serwatkowego próbując udowodnić wyższość jednego nad drugim, a przynajmniej równowartość. 

Białko sojowe naturalne nie wykazuje znaczącego oddziaływania anabolicznego na mięśnie sportowca. Dzieje się tak na skutek pozbawienia produktu metioniny, czyli białka siarkowego stymulującego  anabolizm białek mięśniowych. Problem ten udaje się rozwiązać już na etapie produkcji izolatu białka sojowego dodając do niego metioninę. W ten sposób powstaje odżywczy, białkowy suplement diety dla sportowców. 

Do niedawna podstawowym zarzutem kierowanym do zwolenników suplementacji białkiem sojowym była teza o niskiej przyswajalności i na tym tle pojawiającymi się problemami trawiennymi. Bezpośrednim powodem tych problemów miałaby być obecność w białku sojowym lektyny oraz enzymów proteolitycznych ułatwiającym z natury rzeczy rozkład białka w żołądku, ale w tym wypadku zakłócających wchłanianie składników aktywnych zawartych w soi. Ponownie rozwiązaniem problemu stał się kolejny etap przetwarzania białka sojowego czyli produkcja izolatu białka sojowego, który to został oczyszczony również ze składników zmieniających proces przyswajania. W takim stanie białko sojowe jest równie przyswajalne jak białko serwatkowe. 

Suplementacja białkiem sojowym w treningu siłowym 

Dostępny na rynku pełnowartościowy izolat białka sojowego wytwarzany jest m.in podczas ekstrakcji z dodatkiem alkoholu. Zadaniem alkoholu jest związanie izoflawonów, które odpowiadają za spadek poziomu testosteronu. Dzięki temu spadek poziomu hormonów androgennych u sportowca stosującego ten suplement jest minimalny. Produkcja odżywek na bazie białka sojowego opiera się na minimalizowaniu wszelkich negatywnych oddziaływaniach soi na ludzki organizm a zwielokrotnianiu działania prozdrowotnego i wspomagającego utratę zbędnej tkanki tłuszczowej. Badania wykazują, że mężczyźni powinni włączać do swoje diety białko sojowe w sposób cykliczny, w okresie intensywnych planów treningowych, podczas zmagań z obniżaniem wagi ciała i rzeźby mięśni. 

Jednak suplementacja białkiem sojowym nie jest jedynie domeną sportowców. Mogą ją stosować osoby uczulone na gluten lub laktozę, obie te substancje nie występują już w izolatach. Białko sojowe, również izolaty białka zalecane są wegetarianom jako źródło białka. W takim przypadku, aby podnieść wartość białka roślinnego i zrównoważyć go z białkiem odzwierzęcym zaleca się łączenie go w diecie z białkami mlecznymi.