Cynk jest pierwiastkiem chemicznym, należącym do grupy metali przejściowych. Jego odkrycie nastąpiło już w około 1500 r. p.n.e w rejonie Indii lub Chin. Cynk jest mikroelementem, który w organizmie człowieka pełni szereg różnych funkcji. Jego rola jest niezwykle znacząca, a przekonać się można o tym, gdy spotkamy się z jego niedoborem jaki rzadziej występującym nadmiarem. Na co zatem wpływa cynk, gdzie można go spotkać i jak utrzymać jego prawidłowy poziom w diecie?

Charakterystyka cynku

Cynk jako pierwiastek charakteryzuje się następującymi właściwościami chemicznymi i fizycznymi: jest metalicznym, błękitnobiałym, kruchym metalem, jest ponadto bardzo reaktywny w środowisku kwasowym oraz zasadowym, nie reaguje natomiast z wodą w środowisku obojętnym. 

Przechodząc jednak do jego znaczenia biologicznego, należy zacząć od przytoczenia faktu, który został potwierdzony w roku 1957, a mianowicie: cynk jest jednym z niezbędnych mikroelementów. Co to oznacza? Cynk zawarty jest w wielu, bo aż około 200 enzymach, uczestniczących w różnych procesach, a co się z tym wiąże, ma on wpływ na wszystkie podstawowe procesy życiowe.

Jego dzienne zapotrzebowanie wynosi 5 mg, jednak jest to próg minimalny. Zalecany to natomiast od 15 do 20 mg dla osoby dorosłej. Dla dziecka jest do 10 mg, a dla niemowląt od 3 do 5 mg. Jego wchłanianie zachodzi głównie w jelicie cienkim. Natomiast absorpcja z pokarmu regulowana jest poprzez hormony i jest zależna od zapotrzebowania. Wchłanianie zarówno cynku pochodzącego z produktów zwierzęcych jak i tego w formie tabletek ułatwiają białka zwierzęce oraz kwas cytrynowy, natomiast utrudniać mogą żelazo oraz miedź, dlatego nie należy go w ten sposób łączyć. 

Przyswajalność cynku zależy od podaży białka, ilości spożywanego cukru, żelaza i wapnia, zwłaszcza u kobiet w okresie ciąży, a także występowanie związków antyżywieniowych (w płatkach owsianych, orzechach, sezamie, brązowym ryżu).

Najlepsze źródła cynku

Najbogatszym źródłem cynku jest żywność pochodzenia zwierzęcego, czyli  między innymi mięso (główne wątroba), jaja, ryby, pestki dyni, a także migdały, pieczywo pełnoziarnistym i orzechy. Jednak największą zawartością cynku odznaczają się ostrygi oraz małże, wędzone jak i surowe.

Rola cynku w organizmie

Cynk odpowiada za wiele podstawowych funkcji i procesów życiowych. Co ważne, w naszym organizmie jest go bardzo niewiele, bo zaledwie od 2 do 2,5 g, co zależne jest oczywiście od wagi. Najwięcej jest go w kościach, mięśniach oraz mózgu.

Cynk w organizmie człowieka: 

• odpowiada za zmiany metaboliczne
• pobudza prace trzustki, prostaty i grasicy
• przeciwdziała utlenianiu nienasyconych kwasów tłuszczowych, dzięki działaniu przeciwutleniającemu
• wpływa jako jeden głównych elementów na stabilność struktury DNA
• uczestniczy w przemianie białek, tłuszczy, węglowodanów
• wpływa na mineralizację kości i ich dobry stan
• oddziałuje na układ odpornościowy, wzmacnia odporność do walki z grypą, przeziębieniem, zapaleniem spojówek oraz innymi infekcjami
• odtruwa organizm z metali ciężkich
• poprawia sprawność intelektualną poprzez zapobieganie demencji 
• wypływa na stężenie witaminy A oraz cholesterolu 
• wzmacnia włosy i paznokcie
• wzmacnia libido, odpowiada za płodność, zwiększając produkcję plemników oraz chroni prostatę

Jak widać, odpowiednia ilość cynku w organizmie jest niezmiernie ważna, ponieważ wpływa on na niemalże jego każdy element.

Nadmiar i niedobór cynku- objawy

W związku z tym, że w naszym organizmie naturalnie znajduje się bardzo mało cynku w porównaniu z jego dziennym zapotrzebowaniem, częstszą przypadłością jest niedobór cynku. Jego wchłanianie dodatkowo utrudnia alkohol, zbyt duża ilość cukru, otręby oraz produkty wzbogacone w miedź i żelazo.

Na niedobór narażone są zwłaszcza osoby cierpiące na chorobę alkoholową, wegetarianie oraz weganie ( poprzez odgórną eliminację głównych źródeł cynku- produktów pochodzenia zwierzęcego), miłośnicy słodyczy oraz osoby z chorobami układu pokarmowego (zapalenie jelita grubego lub cienkiego). Kto jeszcze powinien pamiętać o uzupełnianiu codziennej diety cynkiem? Sięgnąć po niego powinny w szczególności osoby uprawiające dużo sportu, będące aktywne fizycznie, ponieważ chroni on przed drżeniem mięśni. O utrzymanie odpowiedniego poziomu tego pierwiastka powinny dbać także kobiety w ciąży, gdyż zapewnia on prawidłowy rozwój płodu. Dotyczy to także kobiet karmiących piersią. Zalecany jest również osobom zmagającym się z chorobą wrzodową, gdyż przyspiesza on gojenie się ran chorobowych. Cynk powinny stosować także osoby posiadające cerę trądzikową. Na jego bazie tworzone są maści oraz tabletki przyjmowane doustnie. O odpowiedni poziom cynku w organizmie powinny dbać również osoby biorące leki moczopędne, ponieważ mogą one zwiększać wydalanie cynku nawet o 60%

Objawy niedoboru cynku

• sucha skóra
• utrata apetytu
• wypadanie włosów i łamliwość paznokci
• choroby skóry
• zmniejszone libido
• bardzo duża podatność na infekcje wirusowe i bakteryjne, poprzez spadek odporności
• uczucie zmęczenia, znużenia
• powolne gojenie się ran
• spowolnienie tempa wzrostu u dzieci

Nadmiar cynku również może być szkodliwy. Jego ilości znajdujące się w dostępnym pożywieniu i częstotliwość, z jaką je spożywamy z reguły nie prowadzą jednak do zbyt dużej ilości tego pierwiastka. Problem ten może dotknąć osoby stosujące suplementacje cynkiem w formie tabletek. 

Objawy nadmiaru cynku

• zmniejszenie stężenia frakcji HDL-cholesterolu czyli tak zwanego dobrego cholesterolu
• obniżenie odpowiedzi immunologicznej organizmu
• biegunka
• wymioty
• nudności
• bóle głowy oraz bóle brzucha
• zmęczenie
• osłabienie mięśni

Nie wolno lekceważyć roli, jaką pełni cynk w naszym organizmie. Często kobiety przypominają sobie o nim, gdy zauważą u siebie jedne z częstszych i najbardziej typowych objawów, jakimi są wypadające lub suche i matowe włosy, łamliwe paznokcie czy problemy skórne.  Wśród mężczyzn "czerwona lampka" może zapalić się, gdy pojawią się problemy z potencją. Wtedy też z reguły zwiększa się świadomość znaczenia cynku. Aby uniknąć wszelkich niepożądanych objawów oraz przypadłości należy zadbać o prawidłową i regularną suplementację oraz stosowanie produktów bogatych w ten pierwiastek.