Każdego dnia wraz z pożywieniem lub w formie suplementacji dostarczamy naszemu organizmowi niezbędnych witamin, które są potrzebne do jego prawidłowego i niezakłóconego funkcjonowania. Jedną z witamin, która odgrywa znaczącą rolę w naszym życiu jest witamina A. Gdzie można ją znaleźć i czy warto ją stosować?

Witamina A. Rola retinolu i beta-karotenu w organizmie.

Historia witaminy A sięga już czasów starożytnych, gdzie skutki jej niedoboru znano w Egipcie, Grecji oraz Rzymie. Określano je jako kurza ślepota, którą leczono podając surową bądź ugotowaną wątrobę. Jednakże dopiero przełom wieku XIX/XX pozwolił ustalić związek jaki zachodził między złym odżywianiem się a rozwojem kurzej ślepoty. W roku 1913 odkryto występowanie witamy A w tranie.

Witaminą A określa się zbiorcze określenie związków chemicznych z grupy retinoidów, dlatego też bywa określana jako retinol, który jest podstawową formą witaminy A oraz beta-karoten, nazywany również prowitaminą A. Cechuje ją rozpuszczalność w tłuszczach. 

Retinol jest witaminą A w jej najczystszej oraz najbardziej aktywnej postaci, dzięki czemu może zostać bardzo szybko przyswojony. Jego rola w organizmie polega na spełnianiu wielu funkcji, takich jak odbieranie bodźców wzrokowych w siatkówce oka czy regulację wzrostu. Jest jednak przede wszystkim znany i ceniony dzięki swoim właściwościom wpływającym na poprawę jakości skóry poprzez ułatwianie regeneracji  kolagenu oraz elastyny oraz spowalnianie procesów starzenia się. Ponadto oddziałuje on na białka tkanki łącznej, odpowiedzialne za sprężystość skóry oraz jej gładkość. Retinol odpowiada także za wzrost włosów oraz paznokci. Regulacja tych procesów wiąże się także z poszerzaniem naczyń krwionośnych, poprzez które do skóry docierać może więcej tlenu i substancji odżywczych. Co więcej, jest także wykorzystywany w produkcjach maści przeznaczonych do cery trądzikowej i tłustej, zapobiegając rozszerzaniu porów oraz łojotokowi. Retinol dzięki wytwarzaniu kolagenu oraz elastyny jest także bardzo dobrym środkiem likwidującym przebarwienia oraz zmarszczki.

Beta-karoten to barwnik, dzięki któremu owoce i warzywa mają czerwony, żółty lub pomarańczowy kolor. Jego główna cecha sprowadza się do tego, że nasz organizm potrafi przemienić go w czystą formę retinolu, a co najważniejsze, w takiej ilości, jaką potrzebuje, co pozwola zapobiec przedawkowaniu. To właśnie dzięki niemu skóra ma swój promienny i przypominający opaleniznę wygląd.

Źródła witaminy A oraz jej dawkowanie

W co najlepiej zaopatrzyć swoja kuchnię, aby móc dostarczyć naszemu organizmowi witaminę A? Najlepszym źródłem jest tran rybi oraz wątroba i jej podroby. Występuje ona także w innych produktach pochodzenia zwierzęcego, takich jak jaja kurze, masło czy mleko. Właśnie w tych produktach przyjmuje ona formę estru – palmitynianu retinalu, który na dalszym etapie jest przemieniany w jelicie cienkim w retinol.

Natomiast prowitamina A występuje w szpinaku, jarmużu, marchwi, słodkich ziemniakach, pomidorach szpinaku, koprze czy pietruszce, czyli produktach pochodzenia roślinnego. 

Określając zawartość witaminy A w pożywieniu oraz suplementach wartości te podawane są przeważnie w jednostkach międzynarodowych (IU - International Units), jednakże na potrzeby określenia jej dziennego zalecanego spożycia używa się jednostki mikrogramów równoważnika retinolu (µg RAE). Zachodzi tu potrzeba przeliczenia jednych jednostek na drugie, co często bywa problematyczne i skomplikowane.

Dzienne zapotrzebowanie witaminy A  jest zróżnicowane ze względu na wiek i przedstawia się następująco: 

• dzieci od pierwszego do 3 roku życia - 400 µg
• dzieci od 4 do 6 roku życia – 450 µg
• dzieci od 7 do 9 roku życia – 500 µg
• dzieci od 10 do 12 roku życia – 600 µg
• dziewczęta od 13 do 18 roku życia – 700 µg
• chłopcy od 13 do 18 roku życia – 600 - 900 µg
• kobiety – 700 µg
• mężczyźni – 900 µg
• kobiety w ciąży przed ukończeniem 19 lat – 750 µg; po ukończeniu 19 lat – 770 µg
• kobiety karmiące przed ukończeniem 19 lat – 1200 µg; po ukończeniu 19 lat – 1300 µg

Witamina A w organizmie. Jakie korzyści płyną z jej stosowania? 

Witamina A jest witaminą, która ma bardzo duży udział w wielu procesach zachodzących w naszym organizmie, dlatego też należy pamiętać o uzupełnianiu jej prawidłowej ilości wraz z pożywieniem jak i w formie tabletek. 

Za co odpowiada witamina A?

• Przede wszystkim jest ona odpowiedzialna za tworzenie rodopsyny, czyli substancji umożliwiającej dobre widzenie oraz rozróżnianie kolorów. Jej brak powoduje problemy z widzeniem po zmierzchu, określane jako "kurza ślepota". Jej istotna rola polega także na odbieraniu bodźców wzrokowych w siatkówce oka. 
• Jest ona odpowiedzialna za metabolizm białek oraz hormonów steroidowych.
• Witamina A wspomaga również układ odpornościowy i bierze udział w reakcjach immunologicznych. 
• Wpływa na zdrowy i dobry stan skóry, a także włosów i paznokci, zapewniając ich porost. 
• Wzmacnia funkcję ochronną naskórka, a przez to przyspiesza jego odnowę i zapewnia młody wygląd. Dzięki wytwarzaniu kolagenu oraz elastyny skóra staje się jędrna, elastyczna i promienna oraz pozbawiona przebarwień i drobnych  zmarszczek.
• Wpływa na integralność błon komórkowych oraz na prawidłowe funkcjonowanie komórek tkanki nabłonkowej.

Nadmiar i niedobór witaminy A. Przyczyny i objawy. 

Przyczyny niedoboru witaminy A wynikają z jej nieodpowiedniego wchłaniania, zbyt ubogiej w posiadające ją produkty diety, spożywania dużych ilości alkoholu oraz palenia papierów. Co jednak ważne, niedobry nie są często spotykane, ponieważ witamina A w naszym organizmie występuje w stosunkowo dużej ilości. 

Objawy niedoboru:

• szorstka skóra
• problemy ze wzorkiem
• brak apetytu
• ślepota zmierzchowa
• kruche paznokcie
• zahamowanie wzrostu
• suchość gałki ocznej
• obniżona odporność

Nadmiar witaminy A może wynikać ze zbyt intensywnej i niedostosowanej do naszego wieku suplementacji. Należy zatem uważać z ilością spożywanych tabletek, ponieważ ich nadmiar gromadzi się w wątrobie i może być niebezpieczny dla zdrowia.

Przyjęcie zbyt dużej jednorazowej dawki retinolu może prowadzić do ostrego zatrucia organizmu. Taka ilość zawarta jest jednak głównie w wątrobach zwierząt polarnych. 

Objawy nadmiaru: 

• nudności, wymioty
• biegunka
• bóle głowy
• żółtawe zmiany skórne
• powiększenie wątroby

Jak każda witamina, tak i witamina A ma swoją znaczącą rolę w oddziaływaniu na organizm człowieka, dlatego też w trosce o nasze zdrowie powinnyśmy poprzez odpowiednio zbilansowaną i urozmaiconą dietę dbać o jej właściwy poziom, który pozwoli nam zachować piękny i zdrowy wygląd skóry oraz uniknąć problemów ze wzorkiem