Czym jest kortyzol

W życiu bardzo często zdarzają się różne sytuacje stresowe; w pracy, w szkole, nas studiach. W takich momentach wzrasta stężenie hormony stresu, czyli kortyzolu. Dzięki czemu organizm ma więcej motywacji do działania i uporania się z wyzwaniem. Jednak za niski, lub za wysoki poziom kortyzolu może nieść za sobą negatywne konsekwencje i przyczynić się do powstania różnych chorób,  nawet nowotworów. 

Kortyzol należy do grupy hormonów glikokortykosteroidowych i wytwarzany jest w nadnerczach, pod kontrolą ACTH (hormon adrenokortykotropowy). Następnie trafia do krwi i jest odpowiedzialny za szeroką i zróżnicowaną gamę zmian, m.in. podnosi poziom glukozy we krwi, co dostarcza organizmowi więcej energii potrzebnej do działania, dlatego nazywany jest hormonem "walcz lub uciekaj". Kortyzol wpływa też na :

• większe wydzielanie kwasu żołądkowego,
• uwalnianie wapnia z kości i wspomaganie regulacji gospodarki białkowej,
• lepsze działanie  noradrenaliny i adrenaliny, a co za tym idzie pomaga poradzić sobie ze stresem i go zwalczyć.
• inicjowanie procesu glukoneogenezy i glikogenezy w wątrobie,
• wzrost ilości erytrocytów i płytek krwi,
• hamowanie reakcji zapalnych i alergicznych, 
• poprawę filtrowania kłębkowego w nerkach itd.

Kortyzol pomaga również w leczeniu różnych chorób np. astmy oskrzelowej. 

Jeżeli chodzi o problemy związane z nieprawidłowym poziomem kortyzolu we krwi, zaleca się zbadanie jego poziomu m.in. w przypadku podejrzenia zespołu Cushinga. Jego powodem jest za duża ilość hormonu stresu we krwi i objawia się widocznymi zmianami w budowie ciała, bezsennością, depresją, nadciśnieniem, czy wahaniami nastroju. Do najpopularniejszych przyczyn nadmiaru kortyzolu należy za duża ilość hormonu adrenokortykotropowego. Może to świadczyć o nowotworze płuc, tarczycy, gruczolaku przysadki, guzie nadnerczy, albo głębokim stresie, depresji czy anoreksji. Innymi czynnikami, które zwiększają poziom hormonu stresu są: różne infekcje wirusowe, za mała ilość snu, trauma, za dużo kofeiny itd. 

Z kolei za niski poziom kortyzolu we krwi może mieć związek z niedoczynnością kory nadnerczy, czyli z tzw. chorobą Addisona, albo z wrodzonym przerostem nadnerczy.

Kortyzol jest przyczyną również wielu innych problemów. Winny jest m.in problemom z pamięcią, utrudnia kreatywne myślenie, improwizowanie. Jednak prawdziwe kłopoty pojawiają się, gdy stres jest długotrwały. Wtedy do mięśni trafia dużo więcej cukru, akcja serca jest znacznie przyśpieszona, pamięć zostaje osłabiona, a energia "ucieka" z mózgu, ale również z układu rozrodczego. Można powiedzieć, że w takiej sytuacji kortyzol staje się prawdziwym zabójcą. Większy poziom cukru przyczynia się do powstania ryzyka zachorowania na cukrzyce, oraz pojawienia się problemu z otyłością. Kolejnym negatywnym symptomem jest za wysokie ciśnienie i ryzyko chorób serca m.in zawału. Długotrwały stres może także przyczynić się do depresji, bezsenności, czy problemów z libido. Bardzo częste są też kłopoty z żołądkiem; bóle, mdłości, wymioty, czy biegunka. Układ odpornościowy również może nie działać tak jak powinien, przez co łatwiej złapać infekcję i trudniej sobie z nią poradzić. 

Hormon stresu kortyzol charakteryzuje się zmienną ilością jego wydzielania w trakcie doby. Zwykle rano jego poziom jest wyższy, a wieczorem spada. Dlatego, aby odpowiednio oznaczyć stężenie kortyzolu zaleca się wykonanie badania dwa razy dziennie rano i wieczorem. Przeprowadzenie tylko jednego badania jest nie miarodajne. Dodatkowo powinno się zwrócić uwagę, aby do badania przystąpić po spokojnej nocy (nie po bezsennej, albo takiej, której spało się zbyt mało godzin), najlepiej na czczo (ok. 10 godzin po ostatnim posiłku) i przynajmniej dwa dni od ostatniej większej aktywności fizycznej. Nie powinno się też przeprowadzać badania w momencie życia, który jest bardziej stresujący (np. w czasie rozwoju, przed ważnymi egzaminami), w takim wypadku wyniki z pewnością będą zawyżone. Przy oznaczeniu poziomu kortyzolu najczęściej pobiera się osocze, krew, mocz lub ślinę. Koszt takich badań mieści się w granicach 30 zł. 

W dzisiejszych czasach stres jest obecny wszędzie, dlatego wyżej wymienione choroby, zasługują na miano chorób cywilizacyjnych i powinno się im przeciwdziałać. Przede wszystkim należy prowadzić zdrowy styl życia. Warto zastanowić się co jest przyczyną konkretnych sytuacji stresowych i postarać się uporać z problemami, lub zmienić do nich nastawienie. Kiedy jednak przerasta to nasze możliwości, warto udać się po poradę do lekarza, czy psychologa, który z pewnością pomoże pokonać traumy i wskaże jak radzić sobie ze stresem w przyszłości, żeby reakcja organizmu nie była tak negatywna. W przypadku wysokiego poziomu kortyzolu dobrym rozwiązaniem jest aktywność fizyczna, szczególnie pomocne mogą się okazać wszelkie sporty walki. W walce z podwyższonym poziomem kortyzolu pomocny może się też okazać taniec, słuchanie muzyki, medytacje, czy stabilne i mocne więzi społeczne. Nie można pozwolić, żeby stres zawładnął naszym życiem!