Kofeina jest organicznym związkiem chemicznym, który został odkryty i opisany przez niemieckiego chemika już w 1819 roku. Większości z nas kojarzy się z kawą lub napojem energetyzującym, w których zwykle jest zawarta, oraz z właściwościami pobudzającymi. Tak jest faktycznie, gdyż związek ten to psychoaktywny stymulant, a naturalnie występuje jeszcze w innych napojach, na przykład herbacie czy yerba mate, a także wielu roślinach.

Naturalne źródła kofeiny

Kofeina w zależności od źródła pochodzenia nazywana jest również teiną - kiedy pochodzi z herbaty, guaraniną - z guarany, czy też mateiną z yerba mate. Jest to jednak ten sam związek, naturalnie występujący również w nieco mniejszym stopniu w kakao, a bardzo powszechnie w różnych częściach wielu roślin, gdyż jest przez nie wykorzystywany jako pestycyd - substancja chroniąca przed owadami. 

Kofeina może być również pozyskiwana w procesie syntezy chemicznej, nie jest to jednak powszechny sposób jej otrzymywania. Związek ten w postaci czystej jest białym proszkiem lub kryształkami o kształcie igieł i gorzkim smaku. W ilościach przemysłowych jest pozyskiwana w procesie dekofeinacji kawy. Kofeina sprzedawana jest jako składnik wielu suplementów diety mających pobudzać czy zwiększać koncentrację, a także dodawana do napojów.

Wpływ kofeiny na organizm

Kofeina właściwie bez względu na źródło ma taki sam wpływ na organizm. Różnicowanie wpływu wynika zwykle z faktu działania innych związków zawartych w preparatach zawierających również kofeinę. Wchłania się ona stosunkowo szybko, w żołądku i jelicie cienkim, po około 45 minutach od spożycia. Do pozytywnych skutków przymowania kofeiny zaliczyć można:

• pobudzenie psychiczne i fizyczne, w tym również przyspieszenie metabolizmu - kofeina wpływa bezpośrednio na poziomie komórkowym na układ nerwowy, pokarmowy, krwionośny,
• poprawa koncentracji i procesów zapmiętywania,
• zwiększenie libido,
• moczopędność - która może być przy zbyt małym nawadnianiu organizmu negatywna,
• poprawa metabolizmu.

Przyjmowanie kofeiny może się jednak wiązać ze skutkami ubocznymi, zwłaszcza jeżeli dzienna dawka przekroczy uznawane za dopuszczalne około 300 mg, lub też przyjmowana jest przez osoby chore. Może powodować rozdrażnienie, uzależnienie receptorów dopaminy a w efekcie przewlekłe zmęczenie, uczucie niepokoju czy lęku, a także podniesienie ciśnienia krwi czy odwodnienie organizmu.

Czy kofeina działa ochronnie na serce?

Poza wspomnianymi już wcześniej oddziaływaniami kofeiny na organizm, w opublikowanych badaniach przewija się informacja o pozytywnym wpływie kofeiny na układ sercowo-naczyniowy. Kofeina jak dowiedziono promuje ruch białka regulacyjnego w komórkach sercowych i naczyniowych do mitochondrium, co ma bezpośredni wpływ na ochronę komórek przed uszkodzerniem. Badania które odbyły się na Uniwersytecie Heinricha Heinego w Düsseldorfie pokazały, że takie działanie kofeina wykazuje przy spożyciu odpowiadającym około czterem filiżankom kawy.

W tych samych badaniach wykazano także wpływ kofeiny na regenerację mięśnia sercowego po zawale. Warto wprowadzić ją w postaci kawy prewencyjnie do diety, gdyż dzięki zawartości przeciwutleniaczy w napoju wpływa również pozytywnie na zahamowanie procesów starzenia. Należy jednak pamiętać o wpływie kawy na podniesienie ciśnienia czy przyspieszenie bicia serca, co dla osób z problemami z układem krwionośnym może mieć znaczenie. Ważna jest również postać kofeiny - a dokładniej kawy, gdyż ta gotowana czy parzona może podwyższać poziom cholesterolu, co nie ma dobrego wpływu na układ krwionośny.

Najważniejsze jest odpowiednie podejście

Choć badania potwierdzają pozytywny wpływ kofeiny, warto rozważyć również jej inne działania. Nie dla każdego bowiem przewaga dobroczynnego działania będzie aż tak znacząca, jak by się mogło wydawać. Należy również pamiętać, że przyjmowana tylko w umiarkowanych dawkach około 300 mg na dobę i przy odpowiednim nawodnieniu organizmynie nie ma negatywnego wpływu na pracę nerek. Nie jest zalecana dla osób mających problemy zdrowotne, na przykład z nieuregulowanym nadciśnieniem czy też dla kobiet w ciąży.

Kofeina może mieć istotny wpływ na podniesienie metabolizmu, ale również na produkcję soków żołądkowych. Może się to przyczynić do wzmocnienia problemów gastrycznych. Najlepiej przyjmować ją z naturalnych źródeł, czyli naparów herbat czy kawy, gdyż oprócz samej kofeiny zawierają one również inne związki mające pozytywny wpływ na organizm. Jeżeli z jakichś względów nie są one tolerowane, można również zdecydować się na inne źródła, choć napoje energetyczne to zwykle nie najlepszy wybór ze względu na wysoką zawartość kofeiny, cukru czy innych substancji chemicznych.

Wiele badań naukowych potwierdza pośredni lub bezpośredni pozytywny wpływ kofeiny oraz jej nierozpuszczalnych kompleksów na serce i układ krwionośny, jak i inne aspekty funkcjonowania człowieka. Jednak jak w przypadku większości substancji oddziałujących na organizm ludzki, jej stosowanie musi odbywać się w odpowiednich dawkach, tylko jeżeli ewentualne skutki uboczne nie będą dotkliwe czy groźne dla zdrowia i życia.