Nasz organizm, aby móc sprawnie działać potrzebuje określonej ilości marko (cukry, tłuszcze oraz białko) oraz mikroskładników (witaminy oraz minerały). Zarówno ich niedobory, jak i nadmiar w diecie mogą być niekorzystne, a wręcz szkodliwe dla naszego zdrowia. My w naszym dzisiejszym artykule skupimy się na nadmiarze selenu - przyczynach i skutkach takiego stanu. Zapraszamy wszystkich zainteresowanych do lektury.

Selen - podstawowe informacje.

Selen jest tak zwanym pierwiastkiem śladowym (w naszym organizmie występuje w bardzo małych ilościach, rzędu 10 do 30 mg). Jego obecność można stwierdzić we wszystkich narządach, przy czym, aż 60 procent jego puli stanowi selen wątrobowy i selen mięśniowy.

Selen - rola organizmie.

Selen pełni w naszym organizmie szereg ważnych funkcji, zwłaszcza jeśli chodzi o prawidłowy przebieg licznych szlaków metabolicznych oraz działanie różnych enzymów. Przyjrzyjmy się jednak tym funkcją bliżej. Tak więc selen jest niezbędny w procesach:

• Tworzenia hormonów tarczycy - selen jest niezbędnym składnikiem enzymu biorącego udział w przemianach hormonów tarczycy (dejodynaza przekształcająca hormon T4 w bardziej czynny hormon T3).
• Obrony organimzu przed wolnymi rodnikami - selen wchodzi w skład enzym antyoksydacyjnych oraz cytochromów chroniących nasz organizm przed szkodliwym wpływem wolnych rodników tlenowych.
• Dojrzewania plemników - selen jest jednym z najważniejszych pierwiastków, jeśli chodzi o męskie zdolności reprodukcyjne.
• Przemiany kwasów tłuszczowych - selen odgrywa ważną rolę w przemianach metabolicznych kwasów tłuszczowych, które dalej pełnią role substratów energetycznych, czy też hormonalnych oraz enzymatycznych.
• Syntezy DNA oraz RNA - selen odgrywa rolę w prawidłowym przebiegu duplikowania naszego materiału genetycznego, a tym samym chroni nasz organizm przed powstawaniem mutacji.

Selen - zapotrzebowanie.

Dobowe zapotrzebowanie na selen zostało ustalone na poziomie 45 mikrogramów (1 miligram to 100 mikrogramów). Dawki niższe, w perspektywie czasu, mogą prowadzić do jego niedoboru, większe zaś do objawów zatrucia. W tym miejscu należy zaznaczyć, iż kobiety w ciąży oraz kobiety karmiące piersią powinny spożywać selen w ilościach nawet 500 mikrogramów na dobę.

Selen - objawy zatrucia (selenozy).

Nadmiar selenu (tak zwana selenoza) może objawiać się różnymi, często niespecyficznymi, objawami. Przyjrzyjmy się im bliżej. Tak więc nadmiar selenu może prowadzić do:

• Nadmierna łamliwość oraz utrata paznokci.
• Zwiększone wypadanie włosów.
• Nudności i wymioty o niewyjaśnionej przyczynie.
• Charakterystyczny, nieprzyjemny zapach czosnku z ust.
• Nadmierne pocenie się, zwłaszcza w nocy.
• Objawy ze strony układu nerwowego.
• Nadmierna drażliwość oraz stany depresyjne.
• Zwiększone prawdopodobieństwo zapadnięcia na chorobę nowotworową (przypuszcza się, że stan przewlekłej selenozy może mieć związek z zapadalnością na nowotwory złośliwe piersi, zwłaszcza u kobiet obciążonych dodatnim wywiadem rodzinnym).

Zważywszy na tak liczne skutki nadmiaru selenu w naszym organizmie, jego suplementacja powinna być prowadzona wyłącznie przez lekarza. Samodzielne dawkowanie, zwłaszcza połączone ze spożyciem posiłków bogatych w ten pierwiastek, w krótkim czasie, może doprowadzić do selenozy.

Selen - przyczyny selenozy.

Selenoza nie jest chorobą częstą i w fakcie tym upatrywać można przyczyny jej małej rozpoznawalności. Jakie jednak stany mogą przyczyniać się do jej wystąpienia? Oto one:

• Nieprawidłowo prowadzona suplementacja selenu - jak już kilkukrotnie wspominaliśmy, suplementacja tego pierwiastka śladowego powinna odbywać się wyłącznie pod kontrolą doświadczonego lekarza.
• Nadmierne spożycie produktów bogatych w selen - sytuacja taka może dotyczyć wyłącznie osób, których dieta opiera się wyłącznie na produktach bogatych w ten pierwiastek (na przykład dieta oparta na podrobach).
• Stany zwiększonego wchłaniania selenu - niektóre choroby jelit mogą predysponować do zwiększonego wchłaniania selenu, a tym samy prowadzić do stanów jego nadmiaru w organizmie.

Podsumowując, jeżeli selenoza u danej osoby występuje, jej przyczyny należy upatrywać w nadmiernej suplementacji.

Selen - produkty bogate w ten pierwiastek.

Selen dość powszechnie występuje w różnych produktach żywnościowych, ale niemal wyłącznie w postaci związków o charakterze organicznym. Oczywiście, można wyróżnić produkty, które w ten pierwiastek śladowy są szczególnie bogate. Są nimi odpowiednio:

• Podroby - głównie nerki oraz wątroby (około 40-60 mikrogramów w 100 gramach produktu).
• Ryby morskie (zawartość podobna jak w podrobach).
• Orzechy brazylijskie (największa spotykana naturalnie zawartość selenu - aż 1916 mikrogramów w 100 gramach produktu).

Oczywiste jest, że jedząc te produkty, przekraczamy nasze dobowe zapotrzebowanie na selen. Należy jednak pamiętać, że jego wchłanianie jest ograniczone, a tym samym, aby doprowadzić do selenozy rekomendowane dawki muszą być regularnie przekraczane o kilkaset procent. W praktyce jest to możliwe do osiągnięcia jedynie przy ciągłym spożyciu dużych ilości podrobów, czy orzechów lub przy źle prowadzonej, nadmiernej suplementacji. 

Selen - podsumowanie.

Selen jest jednym z ważniejszych mikroelementów, które musimy dostarczać w diecie. Przez wiele osób, w tym lekarzy, jest jednak bagatelizowany oraz zapominany. Sprawia to, że stany jego nadmiaru (selenozy) lub niedoboru pozostają często nierozpoznane i zbierają swoje zdrowotne żniwo. Tak więc należy dbać o regularne spożywanie produktów bogatych w selen, pamiętając jednocześnie, czym grozi jego nadmiar w diecie. Co więcej, jego suplementacje, o ile jest konieczna, powinna być prowadzona przez doświadczonego w tej dziedzinie specjalistę.