W większości przypadków, zdrowe odżywianie i chęć utraty zbędnych kilogramów doprowadza do znacznej poprawy samopoczucia i wyglądu ciała. Jednak dla niektórych osób skupienie się na zdrowym odżywianiu może stać się obsesyjne i zmienić się w zaburzenie odżywiania, znane jako ortoreksja. Podobnie jak inne zaburzenia odżywiania - anoreksja czy bulimia, ortoreksja może również nieść za sobą poważne konsekwencje.

Co to jest ortoreksja? 

Termin ,,ortoreksja" po raz pierwszy został użyty w latach 90. ubiegłego wieku przez amerykańskiego lekarza. Na początku nie miał on nic wspólnego z zaburzeniem odżywiania. Dopasowanie nazwy nabrało znaczenia dopiero w następnym stuleciu. Ortoreksja, czyli z łacińskiego języka - orthorexia nervosa, to poważne zaburzenie odżywiania wiążące się z niezdrową obsesją na punkcie zdrowego jedzenia i bycia fit. W przeciwieństwie do innych zaburzeń odżywiania, ortoreksja w dużej mierze obraca się wokół jakości żywności, a nie jej ilości. Porównując ją do anoreksji czy bulimii, to osoby cierpiące na ortoreksje rzadko koncentrują swoje wysiłki na odchudzaniu. W zamian za to, dużą uwagę przywiązują do jakości jedzenia oraz korzyści, jaki mogą płynąć z prowadzenia zdrowego stylu życia. Jak widać, zdrowe odżywianie może prowadzić do niezdrowych nawyków.Co ciekawe, ortoreksja nie jest oficjalnie chorobą, ponieważ nie została wpisana na listę chorób medycznych.

Czy ortoreksja jest coraz bardziej powszechna? 

W dobie internetu i portali społecznościowych, bardzo łatwo zapoznać się z tematyką bycia fit i zdrowego odżywiania. Dieta pudełkowa, regularne ćwiczenia, bycie ekologicznym to tylko nieliczne zjawiska współczesnego świata. Dlatego też, w niektórych przypadkach bardzo trudno odróżnić ortoreksję od normalnego zjawiska polegającego na kontrolowaniu tego, co się je. W konsekwencji, niełatwo jest określić czy choroba jest popularna. Obecne badania sugerują, że na schorzenie to cierpi nawet 90% społeczeństwa, choć niektóre analizy mówią tylko o 9%. Ta duża zbieżność wynika z braku jednolitych kryteriów, które nie zostały do tej pory uzgodnione. Ponadto, warunki choroby nie określają czy wpływa ona na zdrowie psychiczne, fizyczne, a nawet relacje społeczne danej osoby. Jednym z warunków choroby jest popadnięcie w obsesje, a więc sytuację, gdy zdrowe odżywianie maksymalnie wpływa na życie. Pierwszymi oznakami są: skrajna utrata wagi lub odmowa jedzenia z przyjaciółmi.

Ortoreksja - przyczyny 

Zwykle choroba nie ma charakterystycznych objawów. Przyczyna tkwi w zmianie stylu życia, nierzadko z chęci zrzucenia kilku kilogramów. Część osób chce poprawić swoje zdrowie. Inni zbyt wiele koncentrują czasu i wysiłków na szukaniu zdrowych produktów. Z biegiem czasu chęć zmiany na lepsze może powoli przekształcać się w pełnowymiarową ortoreksję. Inne czynniki wpływające na rozwój choroby to: 

• tendencje do bycia perfekcyjnym, 
• tendencje kontrolowania wszystkiego co nas otacza, 
• lęk przed porażką, nie zrealizowaniem postawionego celu, 
• opieranie swojej kariery na zdrowym stylu życia.

Interesujące może wydawać się, to że najbardziej narażoną grupą ludzi na to zaburzenie są pracownicy służby zdrowia, tancerze, muzycy czy sportowcy. Ryzyko rozwoju choroby może również zależeć od wieku, płci, wykształcenia i statusu społeczno-ekonomicznego. 

 Czy ortoreksje da się zdiagnozować?

Kluczowe w diagnozowaniu ortoreksji jest odróżnienie jej od prowadzenia zdrowego trybu życia. Dlatego też, amerykańscy lekarze Bratman i Dunn zaproponowali 2-częściowe kryteria diagnostyczne. Pierwsze z nich to obsesyjne skupianie się na zdrowym odżywianiu, które bezpośrednio wiąże się z emocjonalnym poczuciem winy związanym z wybieraniem jedzenia. Między innymi chodzi tutaj o: 

• Specyficzne zachowania lub przemyślenia: zachowania kompulsywne lub problemy psychiczne z wyborami żywieniowymi bezpośrednio wpływające na poczucie zdrowego odżywiania. 
• Samo narzucony niepokój: łamanie narzuconych zasad żywieniowych powoduje lęk, wstyd, poczucie nieczystości lub negatywne odczucia fizyczne. Nie bez przyczyny, na ortoroksje cierpią osoby ceniące sobie kontrolę czy perfekcje. 
• Poważne ograniczenia żywieniowe, które nasilają się z biegiem czasu i mogą obejmować eliminację pewnej grupy produktów. 

Drugie kryterium diagnostyczne zawiera zachowania, które zakłócają codzienne życie. Zasadniczo to zachowania kompulsywne, paraliżujące normalne zachowanie. Generują one: 

• Niedożywienie, ciężką utratę masy ciała lub inne komplikacje medyczne.
• Cierpienie lub problemy w życiu z innymi ludźmi ze względu na swoje przekonania.
• Inny obraz ciała czy zmianę poczucia wartości, brak tożsamości czy nadmierne uzależnienie od wybranego stylu życia. 

Ortoreksja - jak leczyć? 

Na pierwszy rzut oka, ortoreksja nie wydaje się być poważną chorobą. Jednak zaburzenie to może okazać się bardzo dotkliwe i wywołać poważne konsekwencje zdrowotne. Nieleczona ortoreksja w niektórych przypadkach doprowadza do nieodwracalnych szkód zdrowotnych. Pierwszym krokiem do zwalczenia ortoreksji jest identyfikacja jej obecności. To trudna sytuacja, ponieważ osoby cierpiące na to zaburzenie często nie są w stanie rozpoznać żadnego z jego negatywnych skutków dla zdrowia. To w jaki sposób żyją jest dla nich najlepszą alternatywą z możliwych. Po rozpoznaniu problemu należy zwrócić się o pomoc do lekarza, najlepiej psychologa, dietetyka i terapeuty. Leczenie obejmuje: 

• zmianę zachowań np. modyfikację zachowania czy restrukturyzację poznawczą, 
• edukacja na temat żywienia w celu wyeliminowania błędnego spostrzegania.

Skutki ortoreksji 

Nieleczona ortoreksja doprowadza do poważnych konsekwencji zdrowotnych na tle psychicznym i fizycznym. Skutki ortoreksji to: 

• zaburzenia na tle niedoboru witamin i minerałów wynikające z restrykcyjnej formy odżywiania, 
• rozwój chorób np. niedokrwistość, niskie tętno czy rytm serca, 
• problemy na tle psychicznym np. poczucie winy czy nienawiści do samego siebie, 
• utrata czasu na nadmierne sprawdzania jakości produktu, jego ważenie i oczyszczanie, 
• sztywne przestrzeganie zasad dotyczących jedzenia, które przekładają się na unikanie jedzenia poza domem.