Sód najczęściej dostarczany do organizmu w formie popularnej soli kuchennej jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Pełni kluczową rolę w regulowaniu gospodarki wodnej organizmu, jest niezbędna do prawidłowej pracy serca i mózgu. Jednocześnie w mediach tradycyjnych i specjalistycznych - zajmujących się medycyną, zdrowiem, dietą i stylem życia eksperci alarmują, że spożycie soli w populacji jest zbyt duże, co w długiej perspektywie przyczynia się do zgonów z powodu chorób serca, udarów, a nawet nowotworów (np. żołądka, przełyku). Gdzie leży prawda i czy sól niszczy zdrowie?

Właściwości soli (sodu)

Sód jest pierwiastkiem niezwykle ważnym dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Pełni szereg funkcji regulujących i metabolicznych. Zaburzenie proporcji sodu w organizmie może skutkować poważnymi powikłaniami zdrowotnymi. Do najważniejszych funkcji sodu należą: 

• Wraz z innym pierwiastkiem - potasem, reguluje napięcie włókien mięśniowych, również serca. Wpływa na przewodzenie bodźców nerwowych w komórkach nerwów i mózgu, ma krytyczne znaczenie dla prawidłowego działania układu mięśniowego, krążenia oraz układu nerwowego.
• Wpływa regulująco na gospodarkę wodną organizmu, nadmiar sodu negatywnie wpływa na stosunek wody zatrzymując ją w tkankach, jednak pewna ilość jest konieczna dla zachowania prawidłowego rozmieszczenia płynów w poszczególnych partiach ustroju.
• Reguluje równowagę kwasowo-zasadową organizmu. Poprzez wpływ na poziom pH ma wpływ na utrzymanie stanu tzw. homeostazy. 
• Sprzyja wchłanianiu substancji aktywnych. W obecności sodu wchłaniają się substancje odżywcze - aminokwasy oraz glukoza. 

Razem z innymi pierwiastkami - potasem, wapniem oraz magnezem sód (czyli sól) jest zaliczany do grupy elektrolitów. Elektrolity są substancjami obecnymi w płynach ciała (krwi, limfie, moczu, płynie mózgowo-rdzeniowym, istocie szklistej itp.) w postaci kationów lub anionów. W ciele przeciętnego człowieka znajduje się ponad 90 gram sodu. Szacuje się, że połowa jest rozpuszczona w płynach, jedna trzecia jest zmagazynowana w kościach, a pozostała część jest składnikiem komórek budujących tkanki ciała. 

Źródła soli w diecie

Sód znajduje się niemalże we wszystkich produktach spożywczych. Zwykle jeśli myślimy o ograniczeniu jego spożycia na myśl przychodzi żywność przetworzona, fast-foody, słone przekąski takie jak paluszki czy chipsy. To prawda, gotowe dania i żywność powszechnie uważana za przetworzoną zwykle obfitują w sól. W toku produkcji poprawia się nią smak gotowych dań, tak by odpowiadały gustom klientów. Sól jest również zawarta w wędlinach, marynatach, sosach, bulionach, przyprawach, zupach w proszku itp. 

Sól znajduje się nie tylko w powszechnie uznanych za niezdrowe produktach, można ją znaleźć jako naturalnie występujący element warzyw, owoców, węglowodanów takich jak ryż czy kasze, mięsa a nawet...wody. Tak, to prawda. Niewielkie ilości sodu występują w wodzie mineralnej. Osoby chorujące na choroby związane z upośledzeniem funkcji nerek, zaburzeniami w obrębie układu krążenia, cukrzycą, nadciśnieniem, zagrożone udarem mózgu powinny zwracać szczególną uwagę na dietę, ale również na rodzaj wody jaką wybierają. Czy sól niszczy zdrowie? W przypadku osób przewlekle chorych z całą pewnością tak. Nadmiar soli w diecie osoby z nadciśnieniem może przyczynić się do poważnych konsekwencji zdrowotnych, a nawet do wystąpienia zawału serca czy udarów mózgu. 

Zawartość sodu w produktach spożywczych

Operując samymi wartościami liczbowymi trudno jest sobie wyobrazić ilości sodu dostarczane z dietą każdego dnia, poniżej podano kilka przykładów popularnych produktów spożywczych wraz z zawartością sodu:

• sery białe, twarogowe, niewędzone - 40 mg/100 g
• pieczywo - od 120 mg/100 g do 720 mg/100 g
• płatki żytnie, płatki pszenne, płatki kukurydziane zwykłe -1200 mg/100 g
• wędliny - 800–1200 mg/100 g

Zapotrzebowanie organizmu na sód i bezpieczne normy spożycia soli

Trudno jednoznacznie określić niezbędną dla prawidłowego funkcjonowania ilość sodu w organizmie. Indywidualne zapotrzebowanie na sód jest uwarunkowane wieloma czynnikami, wśród nich należy wymienić:

• wiek danej osoby,
• aktywność fizyczne,
• płeć - kobiety z uwagi na większą zawartość tłuszczu w organizmie mają mniejszą ilość sodu w organizmie.

Ilość sodu musi być adekwatna do ilość codziennie wydalanej z moczem, kałem i potem. Zwłaszcza osoby bardzo aktywne, zawodowo bądź amatorsko uprawiające sport czy korzystające z saun, powinny mieć na uwadze, że należy kontrolować poziom sodu i dbać by nie odbiegał od normy. Zapotrzebowanie na sód rośnie wprost proporcjonalnie do ilości potu, czyli u osób regularnie ćwiczących poziom sodu jest mniej stabilny, a zapotrzebowanie jest większe. Z tego względu osobom zawodowo uprawiającym sport, lub amatorom, którzy ćwiczą często zaleca się zastąpienie części płynów tzw. napojami izotonicznymi, które zawierają odpowiednie stężenie pierwiastków w tym soli. Picie wody, zwłaszcza nisko sodowej, podczas dużego wysiłku może skutkować wypłukaniem tego elektrolitu z organizmu i objawami związanymi z niedoborem np. ze strony serca i układu krążenia. 

Amerykańscy lekarze uważają, że osoba dorosła powinna na dobę dostarczać około 1,5 g sodu. Ilość tego pierwiastka nie powinna być mniejsza niż 0,7 grama na dobę, w innym wypadku u pacjentów obserwowane są skutki niedoboru. Zapotrzebowanie na sód nie zmienia się u kobiet ciężarnych i karmiących piersią. 

Niedobór sodu

Niedobór sodu w organizmie nosi nazwę hiponatremii. Jest to stan, w którym ilość jonów sodu rozpuszczonych we krwi i płynach jest niższa niż przewiduje norma. Prowadzi do rozrzedzenia krwi i odwodnienia organizmu. U pacjentów obserwuje się skutki w postaci obniżenia ciśnienia tętniczego krwi, zburzeń mowy, zaburzeń koncentracji, drżenia mięśni, kłopotów z pamięcią, suchości błon śluzowych, popękanych warg i suchości skóry.

Czy sól rzeczywiście szkodzi?

Podsumowując odpowiedź nie jest jednoznaczna. Nadmiar sodu w organizmie prowadzi do szeregu groźnych powikłań i konsekwencji dla zdrowia, nawet zagrażających życiu. Jednocześnie doprowadzenie do nadmiaru jest równie szkodliwą i niebezpieczną sytuacją.Jeśli spożywasz dużo produktów przetworzonych zrezygnuj z nich na rzecz warzyw, owoców, chudego mięsa i węglowodanów złożonych np. kasz, ryżu i brązowych makaronów. Jeśli masz kłopoty z sercem lub nerkami szczególnie zachowaj ostrożność. Wybierając wodę mineralną szukaj na półkach produktów oznaczonych jako niskosodowe.