Stres oksydacyjny – jak sobie z nim radzić?

Stres oksydacyjny to zjawisko, o którym słyszał każdy z nas. Co więcej – niemal wszyscy jesteśmy zagrożeni tym, że nad dopadnie. Dowiedz się, czym dokładnie jest stres oksydacyjny, jakie są jego przyczyny i do czego może prowadzić oraz jak radzić sobie z nim naprawdę skutecznie, aby uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji!

Stres oksydacyjny – co to jest?

Stres oksydacyjny, nazywany również stresem tlenowym lub obciążeniem tlenowym, to stan braku równowagi pomiędzy oddziaływaniem na organizm reaktywnych form tlenu (RFT) a zdolnością do detoksykacji reaktywnych produktów pośrednich i naprawy wyrządzonych szkód. Każda forma życia utrzymuje w swoich komórkach środowisko, dzięki któremu może redukować działanie RFT. Dzieje się tak dzięki aktywności enzymów podtrzymujących stan redukcji przez nieustanny dopływ energii metabolicznej. Zaburzenia w tym systemie mogą powodować nadmierną produkcję nadtlenków i wolnych rodników, które powodują uszkodzenia komórek, a w szczególności białek, lipidów i DNA. Potocznie mówi się, że stres oksydacyjny to nadmierna aktywność wolnych rodników w stosunku do antyoksydantów. Pojawia się wtedy, gdy aktywność wolnych rodników jest podwyższona, a aktywność antyoksydantów spada.

Jak działają wolne rodniki?

Zarówno wolne rodniki, jak i antyoksydanty w sposób naturalny występują w organizmie, ponieważ są niezbędne do prawidłowego przebiegu wielu procesów życiowych. Wolne rodniki to atomy lub cząsteczki, zawierające na swojej zewnętrznej powłoce przynajmniej jeden niesparowany elektron. Powstają podczas podstawowych procesów życiowych, między innymi w trakcie oddychania oraz autooksydacji związków biologicznie aktywnych.

Wolne rodniki w niewielkiej ilości wykorzystywane są przez układ immunologiczny do atakowania i zwalczania patogenów. Niestety ich nadmiar może prowadzić przede wszystkim do degradacji DNA. Rozważane są również jako przyczyna przedwczesnego starzenia się organizmu.

Objawy stresu oksydacyjnego

Bardzo trudno jest dokonać diagnozy stresu oksydacyjnego. Do głównych objawów zalicza się wysoki poziom cholesterolu LDL oraz przedwczesne pojawianie się oznak starzenia na skórze. Może także wystąpić uczucie zmęczenia i ciągłego niewyspania, blada skóra i podkrążone oczy. Warto zwrócić uwagę na swój styl życia – jeżeli pojawia się w nim wiele elementów, które mogą zwiększać aktywność wolnych rodników, może być to wskazówka, że dotyka nas stres oksydacyjny.

Skutki stresu oksydacyjnego

Powszechnie znane są skutki stresu oksydacyjnego. Niejednokrotnie słyszy się o  tym, że należy bronić się przed nadmierną aktywnością wolnych rodników, ponieważ powodują one wiele szkód w organizmie. Wolne rodniki prowadzą do destrukcji komórek. Dzieje się na tak na skutek zwiększenia jej płynności i przepuszczalności oraz defektu protein białkowych. Może dojść nawet do śmierci komórki lub martwicy. Z tego powodu stres oksydacyjny jest jedną z głównych przyczyn chorób neurodegeneracyjnych – neurony w tkance mózgowej zużywają tlen, dlatego są szczególnie podatne na niszczycielskie działanie wolnych rodników.

Jednym z najszerzej znanych skutków jest przedwczesne pojawianie się oznak starzenia, jednak skutki stresu oksydacyjnego mogą być o wiele bardziej poważna. Stres oksydacyjny uważany jest za jedną z przyczyn wielu poważnych chorób, między innymi nowotworów, miażdżycy, udaru mózg, choroby Parkinsona i Alzheimera czy choroby wieńcowej.

Jak działają antyoksydanty?

Kiedy pojawia się stres oksydacyjny, na ratunek przybywają antyoksydanty. Są to związki chemiczne, które wstrzymują lub opóźniają proces utleniania. Z reguły są to substancje roślinne, które wspierają procesy obronne komórek człowieka. Mogą to być również jony metali przejściowych. Utleniacze posiadają niesparowany elektron, który cały czas dąży do tego, aby odebrać jeden elektron innej komórce i go do siebie przyłączyć. Działanie przeciwutleniaczy polega na tym, że oddają one wolnemu rodnikowi jeden elektron, tym samym unieszkodliwiając go.

Jak chronić się przed stresem oksydacyjnym?

Aby skutecznie uchronić się przed stresem oksydacyjnym, powinniśmy unikać czynników, które mogą zwiększać aktywność wolnych rodników oraz dostarczać swojemu organizmowi dużej ilości antyoksydantów.

Na pojawienie się stresu oksydacyjnego ma wpływ wiele czynników środowiskowych, takich jak stres, siedząca praca i brak aktywności fizycznej, niezdrowa i przetworzona żywność, zanieczyszczone powietrze, dym papierosowy, nadmierne opalanie się i spożywanie niektórych leków, między innymi antykoncepcyjnych, antydepresantów i sterydów.

Szczególnie niebezpieczne jest palenie tytoniu – wolne rodniki znajdują się w smole i w dymie papierosowym. Bardzo wysokie stężenie wolnych rodników utrzymuje się do 10 minut po wypaleniu papierosa.

Usuwając ze swojego życia czynniki, które powodują podwyższenie aktywności wolnych rodników, możemy znacząco zminimalizować ryzyko stresu oksydacyjnego. Równie ważne są antyoksydanty – w organizmie istnieją przeciwutleniacze endogenne, jednak równie istotne są te egzogenne, czyli takie, które musimy dostarczyć sobie wraz z pożywieniem.

Najważniejszymi antyoksydantami są witamina A, C i E oraz antocyjany, likopen, cynk i luteina. Główne źródło witaminy A to marchew, szpinak, szparagi, pomidory, por czy papryka. Należy pamiętać, że witamina A rozpuszcza się w tłuszczach. Źródła witaminy C to przede wszystkim dzika róża, aronia, kapusta czy porzeczki. Witamina E to jeden z najpotężniejszych antyutleniaczy, a znaleźć można ją w olejach roślinnych, oliwie z oliwek czy orzechach.

Antocyjany to związki, występujące w soku komórkowym roślin. Ich głównym źródłem są kapusta czerwona, winogrona, maliny, czarna porzeczka czy jeżyny. Likopen pozyskiwany jest z pomidorów, a najwięcej znajdziemy go w ketchupie, koncentracie pomidorowym i wszelkich przetworach z pomidorów. Cynk naturalnie występuje w roślinach strączkowych, rybach, kaszach, mięsie i orzechach. Luteina, czyli żółty barwnik roślinny, znajduje się przede wszystkim w żółtych warzywach – papryce, kukurydzy, a także w żółtku jaja.

Jak widać, większość źródeł antyoksydantów to owoce i warzywa – właśnie po nie należy sięgać jak najczęściej. Są nie tylko najważniejszym źródłem przeciwutleniaczy, ale też wielu ważnych witamin i minerałów. Dieta uboga w owoce i warzywa to prosty sposób na nabawienie się wielu chorób oraz niedoborów witamin. Aby skutecznie bronić się przed stresem antyoksydacyjnym, przynajmniej kilka razy dziennie sięgaj po świeże owoce i warzywa. Wybieraj te sezonowe i zaopatruj się w niej na najbliższym targowisku. Pamiętaj, że to właśnie te owoce i warzywa, na które w danym momencie trwa sezon, są najzdrowsze – nie wymagają stosowanie szkodliwych substancji konserwujących ani długiego transportu z odległych zakątków świata.

Stres oksydacyjny a suplementacja

Bardzo popularnym sposobem na zwalczanie stresu oksydacyjnego są suplementy diety. Są one bogate w składniki aktywne o działaniu antyoksydacyjnym, dzięki czemu mogą skutecznie niwelować nadmierną aktywność wolnych rodników. Do najbardziej skutecznych antyoksydantów należy z pewnością astaksantyna – uznawana jest za najpotężniejszy w przyrodzie sposób na walkę z wolnymi rodnikami!

Nie daj się stresowi oksydacyjnemu!

Wiesz już, czym jest stres oksydacyjny oraz jak działają wolne rodniki i antyutleniacze. Znasz również prostą receptę na to, aby chronić się przed stresem oksydacyjnym – unikanie czynników ryzyka w połączeniu ze zdrową, bogatą w owoce i warzywa dietą to prosty sposób na ochronienie swojego organizmu przed stresem oksydacyjnym, a tym samym przed przedwczesny starzeniem się i wieloma gronymi chorobami. Zacznij już dziś, a szybko zapomnisz, że kiedykolwiek obawiałeś się stresu oksydacyjnego!