Okazuje się, że nadmiar żelaza jest dla organizmu naprawdę bardzo niebezpieczny. W momencie, gdy pierwiastek ten odkłada się w organizmie, dochodzi do zniszczenia tkanek i narządów m.in. serca, wątroby, stawów, trzustki czy przysadki mózgowej. Za ten stan rzeczy odpowiada na ogół choroba genetyczna  - hemochromatoza pierwotna, która związana jest ze zmianami w genie HFE. Co więc jeść, a czego  unikać, gdy w organizmie jest nadmiar żelaza?

Co warto jeść?

Warto sięgać przede wszystkim po produkty obniżające wchłanianie żelaza,a  więc głównie nabiał. Ponadto jego absorpcję zmniejszają również herbata i kawa pite przy posiłku. Warto jeść dużo owoców i warzyw, które są bogate w antyoksydanty oraz orzechy, ryż i nasiona z błonnikiem pokarmowym. Wskazane są białe makarony, kasze, ziemniaki i pieczywo.

Czego unikać przy nadmiarze żelaza w organizmie?

W tym przypadku lepiej unikać produktów, które są bogate w żelazo, w szczególności to łatwo przyswajalne. Mowa tutaj o czerwonym mięsie - wołowinie i wieprzowinie. Ponadto lepiej zrezygnować z jajek, ciemnego pieczywa i makaronów, owsa czy fasoli. Ponadto dobrze jest zmniejszyć wykorzystywanie w kuchni produktów, które zwiększają wchłanianie żelaza. Na pewno jest to alkohol. Co więcej, jeśli doszło do uszkodzenia wątroby, należy go całkowicie z diety wykluczyć. Podobne właściwości mają słodkie przekąski i napoje. Zaleca się też rezygnację z owoców morza Mogą one bowiem zawierać bakterię Vibrio vulnificus, która dla osób z nadmiarem żelaza jest niebezpieczna.

Wprawdzie niczym złym nie jest spożycie od czasu do czasu niewielkiej ilości czerwonego mięsa, ale zawsze warto je połączyć w tym przypadku z dużą ilością warzyw, a także pełnoziarnistego ryżu czy makaronu.

Unikanie żelaza w praktyce - jak się za to zabrać?

W przypadku nadmiaru żelaza w organizmie powinno się raczej zrezygnować z suplementacji nie tylko żelazem, ale i preparatami multiwitaminowymi. Większość z nich bowiem zawiera żelazo.  Zresztą suplementować żelazo zawsze najlepiej pod okiem specjalisty, a nie na własną rękę. Co ciekawe, problem niedoboru żelaza w organizmie człowieka jest bardzo rzadki. Występuje przede wszystkim u osób niedożywionych żyjących w krajach trzeciego świata.

Przy okazji należy unikać również żywności wzbogaconej w żelazo. Okazuje się, że na polskim rynku spożywczym chętnie w pierwiastek ten wzbogaca się wiele produktów zbożowych np. płatki śniadaniowe. Są one zresztą reklamowane jako bardzo zdrowe.

Niebezpieczna witamina C

Witamina C wspomaga proces wchłaniania żelaza. Dlatego nie należy suplementować jej w ilości większej niż 200 mg na dzień. Ponadto nie powinno się łączyć w jednym posiłku produktów bogatych w witaminę C oraz tych z żelazem w składzie. Dużo witaminy C zawierają przy tym papryka, pomidory, kiszonki, truskawki, cytrusy i porzeczki.

Hemochromatoza

Wprawdzie dieta uboga w żelazo u osób chorych na hemochromatozę jest wskazana, ale nie jest w stanie doprowadzić ona do obniżenia nagromadzonego w organizmie już pierwiastka w formie ferrytyny. Pobiega natomiast kumulować jego dodatkowe ilości.

W celu usunięcia z organizmu nadmiary żelaza i zapobieżenia dalszemu rozwojowi choroby stosuje się przede wszystkim upusty krwi, początkowo nawet dwa razy w tygodniu. To dla wielu chorych najbardziej bezpieczna i zarazem naturalna metoda leczenia. Najczęściej obniżenie poziomu ferrytyny do prawidłowej wartości trwa od 3 do 6 miesięcy od rozpoczęcia upustów krwi.

Dlaczego w organizmie odkłada się żelazo?

Hemochromatozę wywołuje nadmierne wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego człowieka. Odpowiedzialny za to jest uszkodzony gen HFE. Zwiększona ilość żelaza wchłanianego z pożywienia stopniowo gromadzi się w tkankach i narządach. Z czasem prowadzić może nawet do ich uszkodzenia.

Do pierwszych objawów hemochromatozy zalicza się bóle stawów, ciągłe zmęczenie, problemy natury żołądkowo-jelitowe, spadek libido oraz zaburzenia rytmu serca. U chorych stwierdza się cukrzycę, martwicę bądź nowotwór wątroby, zaburzenia pracy trzustki, nerek czy jąder. Skóra staje się szarobrązowa, niemal metaliczna, głównie na twarzy, Spada odporność na infekcje różnego rodzaju.

Symptomy tej  choroby pojawiają się najczęściej między 20. a 40. rokiem życia. W ciągu pierwszych pięciu lat od wystąpienia jej poważnych objawów aż o 60% rośnie ryzyko śmierci na skutek chorób serca czy uszkodzenia wątroby. Aby postawić prawidłową diagnozę, należy zbadać stężenie żelaza w surowicy krwi oraz zdolność do wiązania go przez surowicę TIBC. Robi się też biopsję wątroby oraz wykonuje badanie genetyczne w celu wykrycia mutacji genu HFE.

Leczenie hemochromatozy trwa tak naprawdę do końca życia. Nadmiar żelaza usunąć można poprzez upusty krwi. Wykonuje się je początkowo 1-2 razy w tygodniu, a potem 3-4 razy na rok. Jeśli pacjent z jakiegoś powodu upustów krwi nie chce, można podawać mu deferoksaminę, która wiąże żelazo i pozwala na jego wydalanie. Jeśli leczenie zostanie rozpoczęte wcześnie można skutecznie zapobiec niszczeniu narządów.