Jelita odpowiedzialne są nie tylko za proces trawienia i wchłaniania, ale i stanowią jedno z największych skupisk komórek układu nerwowego i odpornościowego w całym organizmie człowieka. To w jelitach znajdują się również mikroorganizmy odpowiedzialne ze ogólny stan zdrowia. Dlatego z punktu widzenia profilaktyki chorób przewlekłych, dbanie o jelita ma tak duże znaczenie.

Kilka słów o jelitach

Jelita to łącznik między środowiskiem zewnętrznym a wewnętrznym organizmu. Przede wszystkim pełnią funkcję trawienne. Uczestniczą również w procesie wchłaniania składników pokarmowych z pożywienia. Z uwagi na fakt, że znajduje się w nich od 200 do 600 milionów neuronów, niekiedy nazywa się je drugim mózgiem. Jelitowy układ nerwowy (tzw. układ enteryczny) jest z mózgiem zresztą ściśle powiązany. Jednak nie tylko mózg kontroluje czynności jelit, ale i jelita mogą niekiedy wpływać na czynności mózgu. Poza tym w jelitach znajdują się komórki endokrynne, które produkują tzw. hormon szczęścia, a więc  serotoninę i inne cząsteczki sygnałowe np. dopaminę.

Co świadczy o tym, że jelita nie pracują prawidłowo?

Jest kilka objawów, które mogą świadczyć o tym, że jelita nie pracują w sposób prawidłowy. Są to częste wzdęcia i gazy, zgaga, biegunki i zaparcia, bóle głowy, depresja, przewlekłe zmęczenie, bóle stawów i mięśni, nawracające infekcje, wypryski, nasilenie trądziku, nietolerancja alkoholu, niedobory witaminowe oraz nadwaga i niedowaga.

Jak odpowiednio zadbać o jelita i ich kondycję?

Niestety obecny styl życia jelitom nie sprzyja. Przetworzone produkty spożywcze o wysokiej kaloryczności zawierają sporo cukrów prostych i olejów, które dla jelit nie są pożądanymi składnikami. Są one dodatkowo ubogie w witaminy, minerały czy błonnik, a więc substancje niezbędne do prawidłowego funkcjonowania jelit. Wykazano bowiem, że witaminy D i A zwiększają ekspresję białek, które wzmacniają barierę jelitową. Ich niedobór sprzyja wszelkiego rodzaju zaburzeniom przepuszczalności bariery jelitowej. Witaminę A i D w naturze znaleźć można w jajkach kurzych czy tłustych rybach morskich.

Z punktu widzenia profilaktyki bardzo duże znaczenie ma mikroflora jelitowa. Stosowana obecnie powszechnie dieta nie sprzyja jej. Baterie do rozwoju potrzebują bowiem składników odżywczych i energetycznych. Dieta uboga w błonnik pokarmowy zmniejsza koncentrację SCFA. doskonałym substratem dla bakterii jelitowych, które produkują SCFA jest inulina zawarta m.in. w cebuli, czosnku, cykorii czy porze oraz skrobia oporna obecna w ryżu, fasoli, ziemniakach czy makaronie. Podgrzewanie i chłodzenie produktów skrobiowych przyczynia się dodatkowo do produkcji większej ilości skrobi opornej w danym produkcie. Dlatego mikrobom sprzyja spożywanie ziemniaków czy ryżu w formie zimnej.

Sporo SCFA znajduje się też w produktach pochodzenia mlecznego, które jednak zawierają  dużą ilość tłuszczów nasyconych. Z tego powodu nie należy przesadzać z ich spożywaniem. Syntezę SCFA w jelitach można z kolei wspierać, spożywając naturalne kiszonki, które zawierają bakterie o właściwościach probiotycznych.

Zdrowe  jelita

Błędem popełnianym przez wiele osób jest spożywanie zbyt małej ilości warzyw i owoców, które poza błonnikiem pokarmowym, zawierają liczne fitozwiązki. Polifenole takie jak kwercertyna obecna w jabłkach, czernicy czy czarnej porzeczce oraz genisteina występująca w roślinach z rodziny motylkowatych wzmacniają połączenia między komórkami nabłonkowymi jelit. Podobne właściwości mają związki znajdujące się w zielonej herbacie np. galusan epigallokatechiny EGCC czy kurkumina znajdująca się w kłączach ostryżu długiego. dodatkowo posiadają one właściwości przeciwzapalne.

Z punktu widzenia wspomagania integralności błony śluzowej jelit warto również w dużym stopniu ograniczyć ekspozycję na czynniki, które rozszczelniają barierę jelitową. Ponadto alergie czy nietolerancje pokarmowe mogą nasilić stan zapalny w jelitach. Z tego powodu eliminacja z diety na dany okres czasu pewnych produktów może wspomóc proces regeneracji bariery jelitowej.