Mało kto wie, że popularna w kuchni kurkuma to tak naprawdę sproszkowana esencja kłączy ostryżu, rośliny zwanej także ostryżem Zohary i szafranem indyjskim, rosnącej dziko na terenie Indii, oraz w krajach charakteryzujących się tropikalnym klimatem. Jest najpopularniejszym składnikiem znanej na świecie przyprawy wywodzącej się z kuchni indyjskiej – curry. To dzięki dodatkowi kurkumy, curry posiada żółto - pomarańczowy, złocisty kolor. Kurkuma wywodzi się z rodziny roślin imbirowatych, ekstrakt przyprawy uzyskuje się z jej korzenia – kłącza, które wyglądem do złudzenia przypomina korzeń imbiru. W naturalnych warunkach środowiska, roślina ta osiąga długość nawet jednego metra długości. Posiada prostą łodygę, bez odnóg i rozgałęzień. Liście występują w liczbie paru sztuk (około 4 do 6), osiągają długość 50 centymetrów. Ostryż posiada ładne żółte i długie kwiaty. Zdrowotne właściwości ostryżu, z łac. Curcuma znane są w medycynie co najmniej o XIX wieku. Wykorzystywana była jako środek przeciwzapalny, przeciwwirusowy, przeciwgrzybiczy, przyspieszający proces gojenia się ran, a także używana w przypadkach problemów z żołądkiem.  Kurkuma, swój intensywny kolor zawdzięcza kurkuminie. To barwnik, którego cechami fizycznymi jest pomarańczowy, trudny do usunięcia ze skóry i materiałów odcień. Może to być skutkiem tego, że kurkumina nie jest rozpuszczalna w wodzie, tylko w tłuszczach i alkoholu. Dzięki wysuszeniu i zmieleniu korzenia ostryżu, otrzymuje się przyprawę, powszechnie stosowaną w kuchni całego świata (głównie orientalnej, indyjskiej). Posiada ona charakterystyczny cierpko-ostry smak. Kurkuma, oprócz walorów wykorzystywanych w gastronomii, jest również stosowana w kosmetyce, przy produkcji leków, w przemyśle odzieżowym – jako naturalny składnik barwiący, a także z uwagi na wyjątkowy wygląd, jako roślina ozdobna. Kurkuma posiada wiele nieocenionych właściwości zdrowotnych:

Leczy stany zapalne organizmu

Nieleczony, przewlekły stan zapalny, może przyczynić się do wielu bardzo groźnych powikłań, działanie kurkuminy wspomaga walkę z zapaleniem. Stan zapalny jest dobrą reakcją świadczącą o tym, że organizm podjął walkę z infekcją. Gdyby nie występowały stany zapalne, bakterie z łatwością rozprzestrzeniały się po tkankach powodując duże szkody i stanowiły zagrożenie innymi powikłaniami zdrowotnymi, dlatego ważna rolę odgrywa przyjmowanie leków  przeciwzapalnych. Kurkumina jest substancją o działaniu bioaktywnym, pomaga przeciwdziałać stanom zapalnym na poziomie molekularnym czyli wpływając na jego cząsteczki.

Kurkumina w suplementach

Kurkuma posiada niezwykle silne właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Związki lecznicze, zawarte w kurkumie nazywane są kurkuminoidami, a jednym z najbardziej wartościowym z nich jest kurkumina. Niestety zawartość kurkuminy w kurkumie nie jest dostatecznie wysoka, aby zapewnić organizmowi pełnię jej dobroczynnego działania (jej zawartość w kurkumie to około 3 % składu). Badania naukowe dowiodły, że pozytywny wpływ ma przyjmowanie średnio  1 gram kurkumy dziennie – przy naturalnej suplementacji kurkumą, w codziennej diecie, osiągnięcie takiej podaży tego składnika jest praktycznie niemożliwe. Dlatego, aby osiągnąć pełnie efektów, warto sięgnąć po odpowiedni suplement zawierający znaczne ilości kurkuminy. Większość dobrych suplementów kurkuminy, zawiera piperynę, czyli jeden ze składników czarnego pieprzu, który zwiększa wchłanianie kurkuminy do krwioobiegu nawet o 2000%. Przy przyjmowaniu w tej formie kurkuminy, należy pamiętać, że tak jak większość innych witamin lepiej rozpuszcza się w tłuszczach, więc dobrym rozwiązaniem jest przyjmowanie jej z posiłkiem zawierającym tłuszcze.

Ma silne działanie antyoksydacyjne

Kurkumina, jako główny składnik kurkumy, zawiera bardzo silne działanie neutralizujące wolne rodniki – działanie antyoksydacyjne. Wykazano także, że oprócz ich neutralizowania, stymuluje własne enzymy organizmu do działania.  Uszkodzenia wywołane przez działanie wolnych rodników, są przyczyną starzenia się i wielu innych chorób. Mają one tendencje do uszkadzania białka, cząsteczek DNA i neutralizację dobrych kwasów tłuszczowych. Kurkumina blokuje działanie wolnych rodników, a także stymuluje funkcje obronne przeciwutleniaczy, znajdujących się w krwioobiegu.

Poprawia funkcje mózgu

Regularne zażywanie kurkumy, lub jej suplementowanie, może pozytywnie wpłynąć na poprawę funkcji mózgu i zmniejszenie ryzyka chorób z nim związanych. Jednym z istotnych czynników prawidłowego działania neurologicznego mózgu jest BDNF (czynnik neutropowy), jego działanie można porównać do hormonu wzrostu, tylko takiego, który funkcjonuje w mózgu. Depresje, choroba Alzheimera a także inne powikłania chorobowe na tle neurologicznym są zwykle powiązane ze zmniejszeniem poziomu BDNF. Kurkumina, w odpowiednich dawkach może zwiększyć poziom BDNF co spowoduje zahamowanie i przeciwdziałanie procesów wpływających negatywnie na funkcjonowanie mózgu. Dodatkowo, kurkumina wspomaga pamięć i ogólną poprawę samopoczucia.

Kurkuma może zmniejszyć ryzyko chorób serca

Przyjmowanie kurkuminy przez osoby uskarżające się na kłopoty z pracą serca, może doprowadzić do poprawy funkcji śródbłonka naczyń krwionośnych. Jego dysfunkcja jest jedną z głównych przyczyn niewydolności ciśnieniowej, a także problemów z jej krzepnięciem. Zadbanie o tę podstawę układu krwionośnego może mieć zbawienny wpływa na pracę serca a także zapobiegać chorobom wywołanym, przez uszkodzenia nabłonka naczyń krwionośnych. Kurkumina i regularne, odpowiednie ćwiczenia są prawie tak samo skuteczne jak zalecane przez kardiologów kuracje lecznicze (w przypadku, występowania choroby serca, przed podjęciem decyzji o suplementacji środkiem zawierającym kurkuminę, zawsze najpierw należy skonsultować się ze swoim lekarzem prowadzącym). W podsumowaniu, kurkumina zmniejsza ryzyko wystąpienia zawału serca i reguluje ciśnienie krwi, co zwiększa wydolność organizmu.

Pomaga w leczeniu Alzheimera

Mimo zaawansowanego postępu medycyny, naukowcom nie udało się jeszcze wynaleźć skutecznej metody terapii osób chorych na poważną chorobę neurodegradacyjną – Alzheimera. W związku z tym, wszystkie działania prewencyjne, które mogą uchronić przed jego wystąpieniem mają ogromne znaczenie. Kurkumina, główny składnik Kurkumy posiada wspomniane wyżej duże zdolności antyoksydacyjne, które odgrywa dużą rolę przy przebiegu Alzheimera. Aktualnie trwają prace naukowe  dotyczące zbawiennego wpływu dużych dawek kurkuminy na postępowanie procesu chorobowego. Być może, w niedalekiej przyszłości okaże się, że lek na tę ciężką chorobę leży w naturze.

Pacjenci z zapaleniem stawów reagują bardzo dobrze na suplementy kurkuminy 

Zapalenie stawów można z pewnością nazwać zachodnią chorobą cywilizacyjną XXI wieku. Taki stan rzeczy jest związany z plagą otyłości, którą wywołuje pasywny styl życia i nieprawidłowa dieta, a także siedzący tryb pracy. Kurkumina jest bardzo silnym związkiem przeciwzapalnym, więc logicznym jest fakt jej zbawiennego działania na zapalenie stawów. Odpowiedni suplement diety zawierający kurkuminę, przyjmowany regularnie, poprawia jakość życia osób zmagających się z kłopotami ze stawami, a także zmniejsza ból związany z aktywnością ruchową. 

Skuteczna w walce z depresją

Depresję wywołuje zmniejszony poziom czynnika BNDF, którego funkcje opisano powyżej. Pewne amerykańskie badanie na 3 grupach osób zmagających się z depresją, udowodniło, że kurkuma przyjmowana wraz z odpowiednimi środkami psychotropowymi znacznie zwiększa i poprawia ich działanie. Kurkuma może pobudzać funkcje odpowiedzialne za wytwarzanie serotoniny i dopaminy – hormonów odpowiedzialnych za równoważenie ciśnienia tętniczego, oraz powszechnie uważane za aktywatory uczucia szczęścia. 

Wspomaga walkę z nowotworami

Charakterystyczną właściwością kurkuminy jest działanie przeciwnowotworowe, w szczególności przy prewencji raka okrężnicy, żołądka, przełyku i piersi, pomaga chronić cały układ trawienny. Spowodowane jest to zdolnością kurkuminy do powodowania apoptozy, czyli naturalnie zaprogramowanej śmierci komórki, w tym przypadku nowotworowej. Zdumiewające efekty przyniosła suplementacja kurkuminą w początkowych fazach rozwoju nowotworów sutka. 

Zagrożenia wynikające z przyjmowania za wysokiej dawki kurkuminy

Jak przy każdej suplementacji, wysokie dawki kurkuminy mogę spowodować niewielkie działania uboczne, ale nie stanowiące poważnego zagrożenia dla zdrowia. Nie zbadano jeszcze długoterminowego wpływu suplementacji kurkuminą na organizm ludzki. Większość dostępnych na rynku suplementów kurkumy jest uważana za bezpieczne, a także nie powodujące skutków ubocznych przy zażywaniu małych dawek produktu. Jednak należy zaznaczyć, że niewielka ilość osób, wrażliwsza na działanie tego składnika może doświadczyć pewnych skutków ubocznych (przy stosowaniu dawek wyższych niż zalecenia producenta). Mogą to być łagodne i przejściowe kłopoty z trawieniem (refluks, wzdęcia, niestrawność), nudności i bóle głowy,  a możliwość wystąpienia łagodnej wysypki na skórze. Przedstawione skutki uboczne, w każdym wypadku, dotyczyły przekroczenia zalecanej dawki. Obecnie, nie ma naukowych dowodów na negatywne działanie kurkumy przy krótkotrwałym jej stosowaniu w odpowiednich dawkach (według Urzędu do spraw bezpieczeństwa żywności – zalecaną dawką jest 3mg kurkuminy na kilogram masy ciała).

Jak wybrać dobry suplement?

Trzeba przyznać, że niektóre ekstrakty z kurkumy dostępne na rynku zawierają mniej dobroczynnego składnika, a większą ilość ekonomicznych dla producentów wypełniaczy, które nie mają żadnych pozytywnych właściwości. Bez dokładnej analizy chemicznej, wypełniacze nie są możliwe do wykrycia, ponieważ często nie są nawet uwzględnione na etykiecie produktu. Jak zatem wybrać pełnowartościowy i dobrej jakości kurkumę? Należy kupować kurkumę, która została certyfikowana przez renomowane agencje ekologiczne. A jeżeli decydujemy się na zakup nie proszku - przyprawy, a suplementu diety zawierającego dużą dawkę tej substancji, warto wybrać znaną i sprawdzoną już na rynku markę, zweryfikować skład produktu i sprawdzić czy zawiera także piperynę wspomagającą wchłanianie kurkuminy do organizmu.

Zastosowanie kurkumy w kuchni

Kurkuma jest powszechnie używana w kuchniach krajów wschodnich – Indiach i kuchni hinduskiej. Przez swój neutralny smak w naturalnej formie, otwiera możliwości dodawania jej do wszelkiego rodzaju mięs, sosów a także zup. W daniach kuchni polskiej, kurkuma dodana do rosołu, zwiększa intensywność jego barwy i uatrakcyjnia walory smakowe i zapachowe. Oprócz niezaprzeczanych atrybutów smakowych jest niezwykle zdrowa – zaledwie 1 gram kurkumy zawiera nawet 20 miligramów potasu i nawet 0,045 miligramów cynku.