Olej palmowy jest obecnie jednym z najczęściej wykorzystywanych przez producentów jedzenia produktem. Znaleźć go można głównie w daniach gotowych, przekąskach i słodyczach. Czemu jest tak popularny i w jaki sposób wpływa na zdrowie?

Zazwyczaj tłuszcze roślinne są wysokiej jakości produktami, o dużej zawartości korzystnych dla zdrowia nienasyconych kwasów tłuszczowych. Wyjątkiem są jednak: popularny olej kokosowy i właśnie olej palmowy.

Jak powstaje i czym jest olej palmowy?

Olej palmowy to najpopularniejszy rodzaj tłuszczu roślinnego na świecie, 40 % ogólnoświatowej produkcji należy właśnie do niego. Jego produkcja jest bardzo tania i wydajna. I właśnie, głównie z powodu ceny, producenci żywności tak często z niego korzystają.

Istnieją dwa rodzaje oleju palmowego. Tym mniej znanym i rzadko wykorzystywanym jest olej z pestek palmy. Nie jest on wcale taki zły, ale koszty jego pozyskania są dość duże. Bardziej znany jest olej z miąższu palmy oleistej i to właśnie on jest przede wszystkim używany w przemyśle spożywczym.

Olej palmowy pozyskiwany z miąższu palmy ma pomarańczową barwę, pochodzącą od obecnych w nim karotenoidów. Zawiera również bardzo duże ilości witamin, a także antyutleniaczy. W przemyśle spożywczym wykorzystuje się jednak olej palmowy rafinowany i jego frakcje, a także utwardzony olej palmowy. W procesie rafinacji z oleju usuwane są karotenoidy i zdecydowana większość przeciwutleniaczy, olej zmienia barwę na jasnożółtą. Proces utwardzania powoduje zmianę konsystencji na stała, w wyniku czego powstają również szkodliwe dla zdrowia tłuszcze trans.

Czy olej palmowy jest niezdrowy?

Nie jest to aż takie proste jak się powszechnie uważa. Nie każdy rodzaj oleju palmowego jest szkodliwy dla naszego organizmu. Konieczne jest rozróżnienie oleju palmowego surowego i utwardzonego.

Surowy olej palmowy, który nie został poddany procesowi utwardzania wykazuje bardzo pozytywny wpływ na zdrowie. Pomimo bardzo wysokiej zawartości nasyconych kwasów tłuszczowych (nawet i 50%) nie wpływa on negatywnie na profil lipidowy we krwi i nie zwiększa ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia. Wedle badań, jest on nawet dużo lepszy niż olej sojowy i olej z orzechów arachidowych, gdyż reguluje poziomy złego i dobrego cholesterolu we krwi. Najciekawsze było porównanie z niesamowicie popularnym i ocenianym jako prozdrowotny olejem kokosowym. Podczas gdy olej z kokosa zwiększał całkowity poziom cholesterolu w surowicy krwi o 10%, to olej palmowy zmniejszał je prawie o 20%.

Brzmi dobrze. W takim razie dlaczego olej palmowy jest uznawany za tak niezdrowy? Wszystko zależy od rodzaju oleju. Badania przytoczone wyżej dotyczyły surowego oleju palmowego. Niestety, w produktach spożywczych zazwyczaj wykorzystuje się utwardzony tłuszcz palmowy, który jest pełny szkodliwych tłuszczy trans powstałych w procesie utwardzania.

Tłuszcze trans - Określenie "trans" odnosi się do położenia podstawników przy podwójnych wiązaniach. Obecne są one w nienasyconych kwasach tłuszczowych. Naturalnie w tych wiązaniach podstawniki znajdują się w pozycji "cis", ale pod wpływem wysokiej temperatury i do wiązań przyłączają się atomy wodoru i tłuszcz staje się nasycony. Jest to proces odwracalny, ale zazwyczaj wiązania nie wracają do swoich bazowych pozycji, ale przekształcają się właśnie w pozycję "trans". Teoretycznie jest to niewielka różnica w budowie, ale ma ogromny wpływ na właściwości oleju. Traci on wszystkie pozytywne właściwości i staje się tylko źródłem energii.

Pod wpływem spożycia tłuszczów trans pogarszają się takie właściwości błon komórkowych jak płynność, elastyczność i przepuszczalność. Tłuszcze te zwiększają ryzyko wystąpienia miażdżycy i zwiększają ryzyko zachorowań na serce i naczynia krwionośne, gdyż zwiększają poziom złego cholesterolu LDL i zmniejszają poziom dobrego HDL. Im większe zaburzenie proporcji pomiędzy typami cholesterolu tym większe ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej.

Spożywanie kwasów tłuszczowych trans jest odpowiedzialne także za przyrosty masy ciała i brzusznej tkanki tłuszczowej. Badania wykazały, ze spożywanie tłuszczy trans powoduje ponad trzykrotnie większy przyrost obwodu pasa niż w przypadku spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych o podobnej kaloryczności.

Jakich produktów unikać?

Utwardzony olej palmowy znajduje się przede wszystkim w gotowych do spożycia daniach, chipsach, batonach, ciastkach i słonych przekąskach, gotowych sosach. Właściwie każdy gotowy produkt można podejrzewać o obecność w nim oleju palmowego. Najlepiej unikać produktów, które mają w składzie takie określenia jak:

• olej palmowy
• tłuszcz palmowy/roślinny
• tłuszcz palmowy częściowo utwardzony
• tłuszcz roślinny częściowo utwardzany
• tłuszcz palmowy/roślinny utwardzany
• olej palmowy utwardzony

Zaleca się, żeby spożycie tłuszczów trans nie przekraczało 1% dziennej podaży kalorii. Oznacza to, że nie powinnyśmy spożywać go więcej niż 2-3g dziennie. Bardzo łatwo ją przekroczyć. Mała porcja frytek w restauracjach to około 10g tłuszczów trans, co już drastycznie przekracza dawkę, a przecież do końca dnia coś trzeba jeszcze zjeść.

Polityka firm

Obecnie bardzo często zdarza się, że firmy produkujące wysokiej jakości produkty za granicą wchodzą na nasz rynek i oferują nam swoje wyroby ze zmienionym składem. Najczęściej chodzi właśnie o to, że wysokiej jakości tłuszcz zmieniają u nas na utwardzony olej palmowy. Należy być na to szczególnie wyczulonym i nie brać znanych nam z reklam produktów bez uprzedniego sprawdzenia ich składu. Nawet w produktach z wysokiej półki bardzo często zdarza się, że w ramach cięcia kosztów został on wykorzystany.

Cieszy fakt, że obecnie świadomość konsumentów jest coraz większa i ludzie zaczynają patrzeć na to co jedzą, jednak dalej pozostaje duża grupa osób, która bierze przede wszystkim tanie produkty by jak najbardziej na nich zaoszczędzić nie interesując się zupełnie jak wpłynie to na ich zdrowie. Warto więc walczyć o nasze zdrowie i nie kupować produktów zawierających utwardzony olej palmowy. Nic tak nie przekona firm do zmiany polityki, jak spadek zysków.