Przewodnik po suplementach – żelazo

Żelazo to jeden z podstawowych mikroskładników, które codziennie powinniśmy dostarczać do organizmu. Jak działa żelazo? Kto jest szczególnie narażony na niedobory tego składnika mineralnego?

Żelazo – podstawowy składnik zdrowej diety

Żelazo jest bardzo potrzebnym składnikiem do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Ten składnik mineralny nie jest jednak wytwarzany przez organizm ludzki, w związku z tym należy go dostarczać w odpowiednich dawkach każdego dnia z pożywienia.

Stosując diety odchudzające czy prowadząc bardzo wyczerpujący tryb życie narażamy się na niedobory żelaza, które prowadzą do anemii oraz upośledzenia funkcjonowania organizmu, co odczuć możemy w postaci zmęczenia, ciągłego osłabienia oraz zawrotów głowy. Pogorszenie samopoczucia, które związane jest z niedoborami żelaza początkowo łatwo przeoczyć, dlatego, aby uniknąć zgubnych skutków złej diety warto pamiętać o badaniach okresowych, które pozwalają wychwycić wszelkie nieprawidłowości i szybko rozpocząć leczenie.

W grupie osób szczególnie narażonych na niedobory żelaza znajdują się dzieci i młodzież w wieku rozwojowym, kobiety ciężarne oraz karmiące, osoby starsze, a także wszyscy stosujący źle zbilansowaną dietę m.in. osoby otyłe i odchudzające się. Niedobory żelaza obserwowane są także u osób pijących dużą ilość alkoholu oraz narażających organizm na duży wysiłek fizyczny.

Jak działa żelazo?

Żelazo dostarczone do organizmu wchłaniane jest w dwunastnicy a następnie we krwi wiąże się z białkiem i zostaje przetransportowane do szpiku kostnego, śledziony, a także wątroby, gdzie zostaje zmagazynowana największa ilość tego pierwiastka. W przypadku utraty krwi, to właśnie żelazo zostaje wykorzystane do produkcji hemoglobiny, dlatego konieczne jest odpowiednie przygotowanie organizmu np. przed zabiegami chirurgicznymi – niedokrwistość to jedna z najczęstszych przyczyn odsunięcia w czasie zabiegów chirurgicznych, które nie są związane z bezpośrednim ratowaniem zdrowia i życia.

Żelazo przeciwdziała niedotlenieniu komórek i tkanek

Organizm człowieka utrzymuje poziom od 4 do 5 gramów żelaza – jego większość znajduje się w białku, które pozwala na pobieranie tlenu przez płuca i transportowanie go do tkanek. Natomiast żelazo występujące w szpiku wykorzystywane jest do tworzenia czerwonych krwinek, które uczestniczą m.in. w procesach transportu tlenu wewnątrz organizmu.

Żelazo ma także duże znaczenie dla mięśni, jest składnikiem mioglobiny, czyli białka występującego w mięśniach i pozwala na pobieranie przez mięśnie niezbędnego tlenu z krwi. Pierwiastek ten ma znaczenie dla całego organizmu, znacząco wpływa na metabolizm cholesterolu, zwiększa odporność, wspomaga prawidłową pracę układu nerwowego, a także bierze aktywny udział w procesie detoksykacji substancji szkodliwych w wątrobie.

Objawy niedoboru żelaza

Niedobory żelaza zdążają się niezwykle często i dotyczą każdej grupy wiekowej. Pierwszymi objawami niedoboru żelaza są najczęściej bóle i zawroty głowy oraz przyspieszona akcja serca. Do częstych objawów niedoborów żelaza zaliczyć możemy także omdlenia, zadyszkę, chroniczne zmęczenie i ospałość, bladość skóry i błon śluzowych, owrzodzenia w jamie ustnej oraz anemię, będącą wynikiem długotrwałego stosowania niewłaściwej diety.

Objawy nadmiaru żelaza w organizmie

Przedawkowanie żelaza zdarza się dość rzadko, jednak może mieć bardzo niekorzystny wpływ na zdrowie. Nadmiar żelaza może pojawić się w przypadku wielokrotnego przetaczania krwi, ale też u osób cierpiących na hemochromatozę, czyli chorobę polegającą na gromadzeniu się żelaza w organizmie. Objawami nadmiaru żelaza są zaparcia, wzdęcia, marskość wątroby, cukrzyca, kardiomiopatia, brązowe zabarwienie języka i ciemny pigment skóry. Nadmiar żelaza może także prowadzić do osteoporozy, zaburzeń hormonalnych i depresji.

Podczas suplementacji preparatów witaminowo – mineralnych warto zwracać uwagę na ilość żelaza w danym preparacie i unikać przyjmowania zwiększonych dawek w celu szybszego zniwelowania niedoborów składników odżywczych.

Naturalne źródła żelaza

Wartościowym źródłem żelaza są suche nasiona roślin strączkowych, wątroba cielęca i wołowa, natka pietruszki, mięso wołowe, mięso indycze, jaja, pieczywo pełnoziarniste, mleko i produkty mleczarskie, ryby, ryż, a także owoce i warzywa. Żelazo występuje w pożywieniu pod dwoma postaciami – żelaza hemowego (produkty pochodzenia zwierzęcego) i niehemowego (produkty roślinne). Szczególnie ważne jest dla naszego zdrowia żelazo hemowe, które jest o wiele bardziej wartościową dla organizmu formą tego pierwiastka.

Zapotrzebowanie organizmu na żelazo

Żelazo jest pierwiastkiem trudno przyswajalnym, zatrzymywane w organizmie jest zaledwie 10% dostarczonego do organizmu minerału, w związku z tym dziennie należy spożywać od 10 do 20 mg żelaza. Przyswajanie żelaza utrudnia częste picie kawy, herbaty oraz innych napojów z kofeiną, częste spożywanie alkoholu oraz produktów będących źródłem kazeiny (nabiał), które łączymy w jednym posiłku z np. mięsem.