Co było pierwsze, jajko czy kura? Niezależnie od odpowiedzi na to pytanie, jedno jest pewne – jajko pochodzące od tak zwanej „szczęśliwej kurki”, czyli oznaczone numerem 0 lub 1, jest jednym z najzdrowszych produktów żywieniowych, obfitującym w białko, zdrowy cholesterol i mnóstwo witamin. Za jajko dobrej jakości trzeba zapłacić więcej niż za jego tańszy i gorszy odpowiednik. Czemu gorszy? Jaja kurze oznaczone numerem 3 pochodzą z tak zwanego, chowu klatkowego. Taka hodowla drobiu, oprócz fatalnych warunków dla zwierząt (zatłoczone klatki, obcinanie dziobów i łap), charakteryzuje się złej jakości paszą, często wypełnioną różnego rodzaju antybiotykami i innymi substancjami wątpliwego pochodzenia. Kupując jajka wiejskie, z prywatnego źródła, lub jaja marketowe, oznaczone ) lub 1, możemy mieć pewność, że otrzymaliśmy pełnowartościowy produkt od kur hodowanych na wolnym wybiegu i w sposób ekologiczny.

Zastosowanie jajek

Jajka są powszechnie stosowane w gastronomii i kosmetyce. Wszystko za sprawą ich bogatych walorów odżywczych, a także smakowych. Wykorzystanie jajek w kuchni ma wiele zastosowań, można z nich przyrządzić, zarówno samodzielne danie, ale także używane są jako składnik ciast, lodów, sosów, najróżniejszych zapiekanek itp. Najczęściej spożywane są w formie:

- jajek na miękko – jajko z płynnym żółtkiem

- jajek na twardo – jajko gotowane dłużej o stałej konsystencji

- jajecznicy – zmieszana zawartość kilku jajek, przygotowana na patelni z dowolnymi dodatkami

- omleta -jajka połączone w płynną masę, wylane na patelnie i równomiernie podsmażone z obu stron (jak naleśnik)

Ile kalorii mają jajka?

Duże jajko, ważące około 50 gramów posiada mniej więcej 72 kalorie. Dokładna liczba kalorii jest uzależniona wyłącznie od wielkości jajek – małe jajko będzie ich miało nieco mniej. Średnia tabela kaloryczności jajek przedstawia się w następujący sposób:

Małe jajko, rozmiar S, o wadze około 38 gramów, posiada +/- 54 kalorie

Średnie jajko, rozmiar M, o wadze około 44 gramów, posiada +/- 63 kalorie

Duże jajko, rozmiar L, o wadze około 50 gramów, posiada +/- 72 kalorie

Czasami, bezpośrednio od hodowcy można kupić bardzo duże tak zwane wiejskie jajka. Takie jajo w rozmiarze XL, waży średnio 63 gramy i może mieć mniej więcej 90 kalorii. Podane powyżej wartości energetyczne dotyczą wyłącznie samych jajek – bez dodatkowych składników, czy tłuszczu na którym mogą być ewentualnie przygotowane. Pamiętajmy, że wraz z rodzajem dodatków, liczba kalorii całego dania p[przygotowanego z jajek kurzych może gwałtowanie  wzrosnąć. W kwestii kaloryczności warto poruszyć także temat rozdzielenia wartości odżywczych i energetycznych składowych jajka, czyli białka i żółtka. Żółtko średniej wielkości jaja zawiera mniej więcej 55 kalorii, a białko niecałe 15 kcal.

Czemu nie powinniśmy spożywać surowych jajek i zachować dużą higienę przy kontakcie z nimi? 

Po każdym kontakcie z surowym jajkiem należy dokładnie umyć ręce i blaty. Czemu? Wszystko za sprawą salmonelli, bakterii której pałeczki mogą znajdować się między innymi na powierzchni i wewnątrz jajka – podczas obróbki termicznej wspomniane bakterie giną i nie stanowią już zagrożenia. Najwięcej bakterii Salmonelli może znajdować się na zewnętrznej skorupce jaj. Po ich rozbiciu należy więc jak najszybciej uprzątnąć resztki, umyć ręce i dopiero po tych czynnościach przystąpić do dalszego przygotowywania potrawy. Dobrym pomysłem może się okazać także polanie jajka wrzątkiem przed jakąkolwiek dalszą obróbką – takie działanie może znacznie zmniejszyć ilość pałeczek przebywających na skorupce.

 Czego więc należy unikać?

• Jedzenia surowych ciast
• Unikać popularnego niegdyś, słodkiego deseru wykonanego z surowych żółtek utartych z cukrem na gładką masę – kogla mogla
• Nie spożywać rozmrożonych lodów
• Unikać kontaktu i spożywania jajek z uszkodzoną skorupką – takie należy wyrzucić
• Przy robieniu w okresie wielkanocnym wydmuszek – unikać dotknięcia jajka bezpośrednio ustami 

Salmonella 

Salmonella jest bardzo zaraźliwa, przenosi się zazwyczaj przez bezpośrednie spożycie ale i nawet  przez samo dotknięcie zainfekowanych produktów spożywczych. Dlatego niezwykle istotne jest zachowanie higieny w kuchni – częste mycie rąk i wycieranie blatów, mycie jajek przed dalszą obróbką, odpowiednie zabezpieczenie jajek w lodówce – pałeczki salmonelli z łatwością mogą przedostać się na inne produkty w niej się znajdujące. Ważna jest także częsta wymiana ścierek kuchennych i gąbek. Do najbardziej zakaźnych gatunków Salmonelli zalicza się Salmonellę enteritidis i Salmonellę typhi/paratyphi. Ta druga wywołuje najczęściej bardzo poważne powikłania wpływające na organizm człowieka. Głównymi objawami zarażenia się Salmonellą jest najczęściej biegunka, gorączka, nudności i wymioty. Objawy te u zdrowych, dorosłych osób najczęściej ustępują samoczynnie po kilku dniach, natomiast znacznie gorszy przebieg odnotowuje się u dzieci i osób starszych – z osłabioną odpornością. W leczeniu salmonellozy – choroby wywołanej przez pałeczki salmonelli, u osób z obniżoną odpornością najczęściej wprowadza się długą kurację farmakologiczną, w przebiegu choroby u zdrowych dotąd osób wystarczy wprowadzenie odpowiedniego nawodnienia, najlepiej z dodatkowymi elektrolitami. 

Czy są powody do strachu? 

Na szczęście, z uwagi na rosnącą świadomość ludzi ilość zachorowań na salmonellozę spada z roku na rok. Nie każde jajko jest też nosicielem tej uciążliwej w ewentualnych skutkach zdrowotnych, bakterii. Jednak  w kontakcie z surowymi jajami i surowym mięsem należy zachować odpowiednią ostrożność i przestrzegać higieny. Nie jest więc dobrym pomysłem dodawanie surowych żółtek do koktajli – jajko mimo swoich nieocenionych walorów zdrowotnych – podane w takiej formie może zaszkodzić i przynieść więcej strat niż korzyści odżywczych. Zdrowe wiejskie jajka „od gospodarza” w surowej formie mogą stanowić większe zagrożenie niż te pochodzące z profesjonalnych ferm – wynika to z braku restrykcyjnych badań, które są przeprowadzane także pod kątem salmonelli. Jajka są bardzo zdrowe i stanowią źródło wielu cennych substancji odżywczych - spożywajmy je jednak wyłącznie po ugotowaniu.